0398

VIII. 6.

KAZIMIERZ III WIELKI (ż. ALDONA ANNA).

383

że przed chrztem nazywała się Aldoną *). Jakkolwiek źródło tej wiadomości skontrolować się nie da, to jednak przypuścić można, że polega ono na jakiejś wcześniejszej informacyi lub starej tradycyi, o ile bowiem z porównania innych wiadomości sądzić można, Stryjkowski nie dopuszcza się samowolnych inwencyj co do imion wspominanych przez siebie osobistości historycznych; dlatego przekaz jego można uważać jako cenne uzupełnienie podanych gdzieindziej szczegółów o niniejszej Gedyminównie.

Kocz. Tras.²), toż Rocz. Małop. w kod. Kurop.³), zamieszczając pod r. 1325 wiadomość o zaślubinach Kazimierza z Anną, przydają następujący szczegół: ąuindecim mino* a nativitate habuit. Ponieważ w bezpośrednio poprzedniem zdaniu była mowa zarówno o Kazimierzu, jak i o Annie, przeto zachodzić może wątpliwość, czy owo określenie wieku odnosi się do królewica, czy do jego żony. Podnieść zaś trzeba, że mogłoby ono równie dobrze przystawać także i do Kazimierza, rzeczywiście bowiem w chwili zawarcia małżeństwa miał on ukończonych lat piętnaście. Tak też wytłomaczył powyższą wiadomość Długosz (Kazimirus... qui ium annum sextumdecimum attigerat)⁴). Nie można jednak zaprzeczyć, iż szczegół powyższy odnosić się może równie dobrze i do Anny; taką zaś interpretacyą nadaje powyższemu ustępowi Rocz. Małop. w kod. Szamot, i Królew.⁵): que quidem Anna 15 annos habuit a natiińtate sua. Ze względu na datę ślubu 16 października 1325 r. trzeba tedy wnioskować, że urodziny Anny przypadają na czas między 17 października 1309 r. a 16 października r. 1310. Ryła tedy Anna w równym prawie wieku z Kazimierzem.

Janko z Gzarnk.^,;) wyraźnie podnosi, że ślub Kazimierza z Gedyminówną odbył się jeszcze za życia Łokietka, przez co samo już upada wiadomość bałamutnych Zdarz. godn. pam.⁷), jakoby Kazimierz poślubił ją dopiero po śmierci ojca. już jako król polski (qui rex tandem effeetus uxorem matrimonialiter du.rit de Lith-phania). Latop. Bychow.^s) podaje datę ślubu pod r. 1323, w czem niewątpliwie błądzi, albowiem cały szereg poważnych, a w części niezależnych od siebie źródeł polskich, jako to: Kalend. Krak. ^:j, Rocz. Tras. ¹⁰), Rocz. Sędz.^lf), Rocz. Miechów. ^lLj i Rocz. Małop. w kod. Kurop. ^1;!) zapisuje zgodnie datę ślubu pod r. 1325. Wobec tego przyjąć też trzeba, że data 1327 r., jak ją podaje Rocz. Małop. w kod. Szamot, i Królew. ¹⁴), tudzież data 1335 r. w Rocz. Śkrzys. now.^u) polegają na omyłce; również niemożliwą jest data 1342 r., zapisana w    Rocz. Krasiń.¹⁽¹),    już chociażby dlatego, że w czasie tym Anna już nie żyła.

Niektóre z    przytoczonych powyżej źródeł zawierają zarazem daty dzienne.    Rocz. Tras.¹⁷),    a za    nim

Rocz. Małop.¹³) zapisują: Kazimirus... duxit uxorem Annam nomine, baptizatam in Christi nomine, filiam Gedimini ducis Litwanorum, in vigilia apostolorum Philippi et lacobi. Na tej podstawie możnaby wnioskować, że ślub odbył się 30 kwietnia. Aliści w Kalend. Krak.¹⁹) podano dopiero pod datą 16 października (XVII Kai. Novembr.): Anno Domini MCCCXXV Kazimirus filius Wtadislay regis Polonie ducit Annam in uxorem, filiam Gedimini Litmni, et nupcie celebrantur sollempniter in Cracouia, quibus interfuerunt omnes duces Polonie. Obie zapiski zupełnie wiarogodne; a nie można też przypuścić, iżby w oznaczeniu dnia którakolwiek zawierała błąd; co do Kalend. Krak. dlatego nie, że samo jego urządzenie przypuszczenie takie wyklucza, co do Rocz. Tras. dlatego nie, że określił datę nie cyfrą, ale dniem uroczystości kościelnej; jakże tedy wytłomaczyć znaczną różnicę czasu: 30 kwietnia i 16 października? Mniemam, że wątpliwość wyjaśni się, jeśli przyjmiemy, że wiadomość Rocz. Tras. dotyczy nie faktu zaślubin, ale chrztu Aldony, określenie bowiem czasowe, podane w    tymże roczniku,    można, z punktu widzenia gramatycznego, odnieść równie dobrze    do baptizatam,    jak    i do

duxit uxorem; okoliczność zaś, że określenie to właśnie bliżej ze słowem baptizatam    jest połączone,    tein    bar

dziej za powyższą hypotezą przemawia. Upływ niespełna pół roku między datą chrzcin a zaślubin nie może dawać podstawy do jakichkolwiek wątpliwości.

Długosz, czyniąc wypiski z roczników małopolskich, popełnił co do niniejszego zdarzenia omyłkę, łatwo zresztą usprawiedliwić się dającą; zamiast bowiem daty: in vigilia SS. Philippi et lacobi, podał²'¹), że ślub odbył się in rigilia SS. Petri et Pauli, a więc 29 czerwca. Data ta, jakkolwiek nie ma żadnego poparcia

1) Cara, Gescl). Pol. 114 u w. 2 mniema błędnie, jakoby dopiero KojaJowicz. Hist. Litb. 274 podat pierwszy pogańskie imię: Aldona. — 2) Mon. Pol. II. 854. — 3) 1 bid. II. 190. — 4) Hist. Pol. II. 115. — 3) Mon. Pol. III. 191. — <>) Ibid. 11. 619. — 1) Ibid. III. 309. — 8) Narbutt, Pomn. do dziej. litew. 17. — 9) Mon. Pol. II. 931. — 1°) Ibid. II. 854. —• U) Ibid. II. 880. — 12) Ibid. II. 884. — 13) Ibid. III. 190. — 14) Ibid. 111. 191. — 13) Ibid. III. 78. — 16, ibid. III. 133. — U) Ibi d. U. 854. — 18) Ibid. III. 190. 191. — 19) Ibid. II. 934. — 20) Hist. Pol. III. 115.