0103

88

KAZIMIERZ I ODNOWICIEL (ż. DOBRONEGA).

II. 11-

Kazimierza była siostra Jarosława kijowskiego, a zatem córka Włodzimierza I. Najstarszy, niepodejrzanej wartości przekaz o imieniu jej zachował się w zapisce nekrologicznej Roez. kap. krak.^{1 2}), która ją nazywa Bo-bronegą. W Chrom princ. Pol.-) i Chroń. Pol.^{3 4 5 6}) imię to brzmi Dobrogniewa, w Kron. węg.-pol. ') Dąbrówka (Dambrowca). W podrobionem breve Benedykta IN “), rzekomo w r. 104(ó wydanem, żona Kazimierza nazwana jest Marysi. Tak samo nazywają ją późniejsze roczniki polskie: Roez. Małop. *) i Ann. Sil. eomp.^{7 8}), toż (ie-neal. Ploc. ^s). W innych źródłach oba imiona są połączone, jako służące na oznaczenie tej samej osoby; i tak Vita min. S. Stan.⁹) i Vita mai. S. Stan.¹⁰), tudzież Kron. Wielk. ^u) nazywają ją: Dobronega altan (eognomine) Maria. Roez. Śkrzys. nowszy¹²), Długosz ¹³) i Latop. Hustyń.^ł4): Dobrogniewa alias Maria, Roez. Mazow.¹³): Dobrouca alias Maria. Z obu tych imion pierwsze, jako poświadczone jednym z najstarszych roczników naszych, uważać należy jako pewne, i to w formie, w jakiej tamże zostało podane, Dobronega, nie Dobrogniewa, jak mają źródła późniejsze, za czem przemawia naprzód przekaz Roez. kap. krak. i kilku powyżej wymienionych źródeł późniejszych, a następnie ta okoliczność, że imię Dobronega (nie Dobrogniewa) jeszcze w wieku XIII było dość pospolitem w Polsce ^1K). Imię Marya poświadczone jest tylko w falsyfikacie dokumentu, rzekomo z XI wieku pochodzącego, zresztą zaś znajduje się w źródłach stosunkowo późniejszych; mniemam jednak, że nie ma powodu podejrzewać go, gdyż autor podrobionego breve Benedykta IX był widocznie dobrze poinformowany o imionach rodziny książęcej, skoro znał drugie imię Kazimierza Odnowiciela: Karol. Wiadomość Długosza¹⁷), jakoby żona Kazimierza nazywała się początkowo Marya, a później dopiero przed ślubem ochrzczoną została pod imieniem Dobrogniewy, jest oczywiście prostą tylko jego kombinacyą. i to. jak mu słusznie zarzucono ^1S), niefortunną, przyjmując bowiem nawet, że nosiła dwa imiona, łacniej przypuścić, iż nazywała się początkowo po słowiańsku Dobronega, a potem dopiero przybrała imię Maryi.

Dwa, imiona, pod któremi Dobronega w źródłach występuje, stały się powodem bałamutnej wiadomości, zawartej w Chroń, princ. Pol. ¹⁹l Podoje ona, że według niektórych kronik Kazimierz miał mieć za żonę Dobronegę (Dobrogniewę'), a według innych księżniczkę ruską, i daje w ten sposób podstawę do wniosku, jakoby tu chodziło o dwie osoby, gdy w rzeczywistości oba szczegóły odnoszą się do tej samej osoby ²⁰).

W Kron. Wielk.²¹) znajduje się wiadomość następująca: (Kańmirus) duxit tworem, filiam Ilomani prin-cipis Hassie, filii Odonis. nom im Dobronegam alias diełam Maria. Stamtąd zaczerpnął niemal dosłownie Roez. Śkrzys. nowszy²²) w kod. X wiadomość, żo Dobronega-Marya była córką Romana. Skąd ten szczegół, dotyczący pochodzenia Dobronegi, wziął się w Kron. Wielk.. niepodobna dziś dojść ani wytłoinaczyć, ale widocznie jest on błędny, i upada wobec wiarogodnego przekazu Nestora, który ją mieni córką Włodzimierza, a nie jakiegoś Romana Odoniea Rezpodstawnem tedy jest mniemanie ²³j, oparte na powyższym ustępie, jakoby Kazimierz miał dwie żony: pierwszą Bobrówkę (Dobronegę), córkę Romana, syna Bezpryma Rolesławowica, rzekomego pana Rusi słowackiej, a drugą Marya, córkę Włodzimierza kijowskiego: jak bowiem okazano wyżej (II. 3a.), ani Bezprym, syn Chrobrego, nie rządził nigdy na Słowaczyźnie, ani też nie mogli tam w czasach Kazimierza rządzie'* jego potomkowie, a nadto sama Kron. Wielk. wyraźnie stwierdza, że Dobronega i Marya to jedna i ta sama osoba, i nie daje podstawy do rozróżnienia dwu osobnych żon Kazimierza W.

Według Kron. o Piotrze Właście^3a) miał Kazimierz pojąć za żonę córkę cesarza Henryka II, w czem znowu jest błąd, gdyż ani źródłom niemieckim nic nie wiadomo o takiej córce cesarskiej, ani też polskim o takiem małżeństwie Kazimierza. Według trafnego domysłu Smolki²⁰) wiadomość ta opiera się na błędnem zużytkowaniu odnośnego ustępu w Chroń, princ. Pol.²⁷), w którym czytamy: Kazimints... coronatus a Hen-rico imperatora pio cum motreąue rerersus, duxit morem Dobroguewam, z czego skutkiem niedopatrzenia po-

1

Mon, Pol. U. 790. — 2) Ibid. II. Md. — 3) Ibid. III. 620. — R Ibid. I. 511. — •'■) Ibid. I. 658. — 6) ibid

2

1P. l.y. 145. — 7. Ibid. III. 672. — 8) Ibid. V. 992. — ») Ibid. IV. 272. — 10) Ibid. IV. 882. — W Ibid. II. 485. —

3

12) Ibid. III. 65. — 18) llist. Pol. I. 283. — U) Poln. Sobr. II. 250. 267. — 15) Mon. Pol. III. 203. — 16) Por. n. p. Lib.

4

frat. Lubin. Mon. Pol. V. 579. 583. tudzież Necr. 8. Vinc., ibid. V. 706. — 17) Hist. Pol. I. 277. — 18) Linuiczenko,

5

Wzaimn. otnosz. 49. Por. też Semkowicz. Rozb. Długosza 115. — 19) Mon. Pol. III. 446. 447. — 20) p₀r. też Linniczen-

6

ko, Wzaimn. otuosz. 51. 52. — 21) Mon. Pol. II. 485. — 22) Ibid. III. 65. — 2.3) Bielowskiego w Mon. Pol. 1.417 uw. I.

7

Wagilewicza, Ueneal. 38. 39 i Ćwiklińskiego, Mon. Pol. III. 621 uw. a.— 24) Por. też Lewicki, Mieszko II. 190. —

8

25) Mon. Pol. III. 764. — 2R Trąd. o Kazirn. Mnichu 345. — 27) Mon. Pol. III. 446.