historia sztukiU701

52 Wstęp

Ryc. 56. Caspar D avidFriedrich: Dwaj młodzieńcy, wpatrujący się w księżyc. Drezno, Galerja. Około r. 1820.

XIX, t. zn. okresy oddzielone od siebie sporemi połaciami czasu. Gdzie podziewa się przytem ciągłość dziejowa? Co dzieje się pomiędzy temi okre* sami i co dzieje się obok nich? W pytaniu tern tkwi właściwe zagadnienie baroku i manieryzmu.

Do ostatecznego zwycięstwa kai-dego z tych ruchów naturalistycznych przyczyniają się rewolucje polityczne. Wiek XV kończy się reformacją i buntami chłopskiemi, rozpocząwszy się powstaniami mieszczan przeciw szlachcie. Naturalizm holenderski XVII w. rozwija się w związku z walką o wolność północnych Niderlandów przeciw panowaniu hiszpańskiemu. U progu XIX w. stoi rewolucja francuska, której prorokiem jest Rousseau. Ale żadne z tych zwycięstw nie jest zwycięstwem zupełnemu Nigdy to, co dawne, przezwyciężone nie schodzi całkowicie ze sceny dziejów. Obok powstających pierwiastków nowych mamy zawsze utrzymujące się przy ży* ciu pierwiastki dawne. 1 am, gdzie przeżyły się one wewnętrznie, tam, gdzie pierwiastki nowe są pierwiastkami plodnemi i zapładniającemi, pierwiastki dawne są skazane na naśladownictwo form już stworzonych, na zastój. Środkiem ekspresji artystycznej pewnej jałow^rej postaci życia staje się kia* sycyzm lub archaizm. Zarazem dochodzi tutaj do reakcyj, do ponownego podboju odstąpionych nowym kierunkom terenów, dochodzi do restaura* cyj dawnych porządków, do przezwyciężenia i zastąpienia naturalizmu przez nową sztukę formy. Sztuka intymna ustępuje miejsca sztuce zwraca* jącej się do szerokiej publiczności. Ciepło i serdeczność naturalnych uczuć ludzkich zostaje zastąpione przez nowe konwencje towarzyskie.