Magazyn6
3701

729

COLBERT JEAN BAPTISTE — COMTE AUGUSTĘ

ministre de Louis XIV. Tours 1876. — Joubleaw £tudes sur Colbert. Paris 1866. — Neymareh: Colbert et son temps. Parts 1877. — Sargenł: The Economic Policy of Colbert. London 1899. — S£e H.s Que faut-il penser de l'oeuvre icono-migue de Colbert? Revue historigue. Vol. CLII 1926. —

Józef Świdrowski.

Comitas gentium.

Terminem tym oznacza się te obyczaje w stosunkach międzynarodowych, które nie nabyły jeszcze charakteru normy zwyczajowej prawa narodów, ale które są powszechnie stosowane jako formy kurtuazji międzynarodowej. Niezastosowanie się do przepisów c. g. nie stanowi pogwałcenia prawa, może jednak być uznane za akt nieprzyjazny. Większość reguł ceremonjału dyplomatycznego należy do dziedzinv c. g.

J. M.

Comte Augustę.

C. urodził się w Montpellier dnia 19- I. 1798 r.; wyższe wykształcenie pobierał w szkole politechnicznej w Paryżu. Umarł w Paryżu dnia 5. X. 1857 r.

Cechą zasadniczą systemu filozoficznego C. jest odrzucenie przez niego wszelkiego rodzaju metafizyki i oparcie go wyłącznie na obserwacji i doświadczeniu oraz na ścisłych dedukcjach, z nich wyprowadzonych. System ten powstały i rozwinięty pomiędzy 1824 a 1842 rokiem wywarł wielki wpływ na rozwój naukowo-filozoficzny we Francji, Anglji, Belgji, Rosji, Włoszech, znacznie mniejszy w Niemczech; w Polsce w latach pomiędzy 1868 a 1890 wpływ jego był duży, były to czasy pozytywizmu; zauważyć jednak należy, że u nas rozpowszechnione były mniej poglądy samego C., niż pozytywistów angielskich, t. j. Mill’a i Spencera. C. wreszcie stworzył podwaliny nowej nauki socjo-logji-

Zdaniem C. metafizyka całkowicie zawiodła, i nie mogło być inaczej, ponieważ nie opierała się na mocnych podstawach faktycznych; to też nowa pozytywna filozof ja oprzeć się musi tylko na poszczególnych naukach, na wnioskach z nich wyciągniętych. Zadaniem nauki i filozofji nie jest badanie przyczyn zjawisk, ani ich wyjaśnianie, lecz poznanie praw niemi rządzących; poznanie nasze jest ograniczone przez naszą organizację fizyczną, duchową, poza którą nie możemy wyjść. Nauka abstrakcyjna, oderwana od życia codziennego, mimo wszystko jest tylko dalszym ciągiem wywodów zdrowego rozsądku (du bon sens), powszechnego rozumu (sagesse universelle), skierowanych w specjalnych kierunkach. Umysł ludzki przechodzi przez okres teologiczny, metafizyczny i pozytywny, do którego dopiero wkracza. W pierwszym zjawiska przypisywane są woli istot wyższych, bogów, z czego wypływa, że ludzie na wzór własnej woli wyobrażają sobie siły, ukrywające się poza zjawiskami. W drugim znowu te ostatnie wyjaśniane są przez pojęcia abstrakcyjne, którym nic nie odpowiada w rzeczywistości. W trzecim wreszcie okresie umysł ludzki dochodzi do wykrycia praw, rządzących zjawiskami. Po upływie każdego okresu w następnym pozostają pewne ślady po poprzednim, przeżytki, które stopniowo nikną. Okresy te, oparte na rozmaitych sposobach wyjaśniania zjawisk, dotyczą wszystkich stron życia. C. uważał czynnik umysłowy za najważniejszy w rozwoju ludzkości i dlatego na podstawie jego rozwoju oparł powyższy podział na okresy.

Klasyfikację nauk oparł myśliciel ten na stopniu ich ogólności i złożoności, zaczynając od najogólniejszej i najmniej złożonej z pośród nich, kończąc zaś na naj specjał niej -szej i najbardziej skomplikowanej. Klasyfikacja ta dotyczy tylko nauk podstawowych, jest ich 6: matematyka, astronomja, fizyka, anatomja, biologja i socjologja. Matematyka jest najbardziej abstrakcyjna, najogólniejsza; astronomja jest już nie tak ogólną i więcej od niej złożoną. I tak dalej, każda z nauk następnych różni się od bezpośrednio przed nią stojącej w powyższej klasyfikacji charakterem bardziej specjalnym i zarazem bardziej złożonym. Każda nauka, stojąca dalej w tej klasyfikacji, opierać się musi na poprzednich; każda wyróżnia się od poprzedzających ją czemś nowem, skutkiem czego nie można zjawisk jednej wyjaśnić całkowicie przez poprzednią. C. omawia szczegółowo charakter tych nauk zasadniczych oraz metody, któremi się posługują. Co do samej klasyfikacji nauk, uderza w niej pominięcie psychologji, na co zwracali uwagę krytycy systemu C. Byłoby jednak błędem sądzić, że filozof ten pomijał tę naukę. Opuszczenie jej w klasyfikacji powyższej tern się tłumaczy, że jej dział, który obecnie nazywamy psychofizjologją, włączał on do biologji, zaś właściwą psychologję umieszczał w socjologji, wychodząc z tego