Magazyn6
5101

943

DUCHOWIEŃSTWO

pieczeństwem Państwa działalności duchów- | nych, znajdujących się już na stanowiskach kościelnych, wtedy w myśl art. XX. Konkordatu winny być zastosowane przez ordy-narjusza na żądanie właściwego ministra kościelne środki karne względem nielojalnego duchownego. W razie zachodzącej rozbieżności między stanowiskiem ministra a biskupa Konkordat przewiduje dalszą procedurę w drodze powołania forum mixtum po dwóch delegatów Stolicy Apostolskiej i Prezydenta Rzeczypospolitej dla powzięcia ostatecznych postanowień.

Przepis ten nie znalazł dotychczas zastosowania z powodu zbyt skomplikowanego trybu postępowania.

Art. XXI. Konkordatu utrzymuje w mocy aż do nowego układu prawo patronatu państwowego i prywatnego t. j. ogól przywilejów i obowiązków, jakie z woli Kościoła mają katoliccy fundatorowie kościołów, lub ich prawni następcy m. in. prawo wskazywania biskupowi duchownego, któremu ma być nadany urząd i beneficjum kościelne.

Wedle art. XV. Konkordatu duchowni i ich majątek podlegają opodatkowaniu na równi z osobami i majątkiem obywateli Rzeczypospolitej i nie są zwolnieni od opłacania państwowego podatku dochodowego, majątkowego i podatków komunalnych.

Szczególne stanowisko w hierarchji kościelnej zajmuje biskup połowy wojsk polskich, stojący na czele duchowieństwa wojskowego i mianowany w ten sam sposób, jak biskupi diecezjalni (art. XI.). Organizacja tego duchowieństwa na podstawie art. VII. Konkordatu została przeprowadzona w statucie duszpasterstwa wojskowego z dn. 18. XI. 1925 r. zatwierdzonym przez Stolicę Apostolską dekretem z dnia 27 lutego 1926 r. i ogloszonem rozporządzeniem ministerjalnem z 25. XI. 1926 r. Dz. U. R. P. Nr. 124, poz. 714 w sprawie organizacji kościelnej duchowieństwa wojskowego. Duchowieństwo to w sprawach służby wojskowej podlega władzom wojskowym. Kapelani wojskowi, których wybiera biskup połowy z pośród kandydatów proponowanych przez wszystkie diecezje, posiadają prawa proboszczowskie w stosunku do wojskowych i ich rodzin (żona i dzieci do 21 roku życia, zamieszkałe na terenie paraf j i wojskowej), oraz prowadzą księgi paraf jalne.

Liczba kapelanów wojskowych katolickich wynosi: 74 w obrządku łacińskim, 7 w grecko katolickim, 1 w ormiańskim.

Organizację służby duszpasterskiej dla zapewnienia opieki religijnej osobom wojskowym innych uznanych wyznań regulują specjalne przepisy ministra spraw wojskowych.

Liczne na ziemiach polskich przed rozbiorami zakony zostały przez państwa zaborcze w znacznej części zniesione, szczególniej w b. dzielnicy pruskiej i rosyjskiej, z wyjątkiem zakonu Paulinów w Częstochowie, a dobra ich przejęte na własność względnie w administrację państwa.

Najwięcej z nich utrzymało się w zachodniej części b. Galicji, gdzie też i obecnie są najliczniejsze. Wiele zakonów i kongrega-cyj, które były dawniej czynne w Polsce, po wojnie światowej wznowiło życie zakonne w odzyskanych częściowo z powrotem gmachach klasztornych.

Ilość duchowieństwa zakonnego męskiego wynosi 6 040, duchowieństwa zakonnego żeńskiego 15 725 osób.

Wedle art. X. Konkordatu mogą władze kościelne swobodnie zakładać zakony i kongregacje, a porozumienie z rządem jest dopiero wtedy wymagane, gdyby to miało pociągnąć za sobą wydatki ze skarbu państwa. Stanowisko przełożonego prowincji zakonnej może cudzoziemiec otrzymać tylko za zgodą rządu.

Zakony poza życiem kontemplacyjnem zajęte są pracą na placówkach duszpasterskich, niosąc pomoc duchowieństwu świeckiemu. I tak n. p. Bernardyni, Reformaci, Kapucyni, Dominikanie zarządzają około 90 para-fjami. Niektóre zakony odznaczają się pracą w dziedzinie szpitalnictwa jak Bonifratrzy, opieki nad opuszczonemi dziećmi, bezdomnymi chorymi i starcami jak Salezjanie, Albertyni, Michaelici, inne w dziedzinie szkolnictwa i wychowania jak Jezuici, Salezjanie, Pijarzy, wreszcie w pracy misyjnej wśród pogan jak Jezuici w Rodezji, Franciszkanie w Japonji i Misjonarze.

Z klasztorów żeńskich Urszulanki, Sacre Coeur, Niepokalanki, Benedyktynki utrzymują znane zakłady naukowe i wychowawcze — Albertynki, Elżbietanki, Felicjanki, Szarytki i inne oddane są pracy na polu cha-rytatywnem nad sierotami i chorymi, wychowaniem dzieci, opieką nad ciemnymi i głuchoniemymi.