Magazyn6D801

444

GÓRNICTWO I HUTNICTWO

została w 1841 r. Poza tem istniały jeszcze gwożdziarnie i druciarnie z produkcją jed nak bardzo nieznaczną.

W grubszych zarysach wytwórczość zakładów prywatnych do końca lat 60-tych przedstawiała się następująco (w tonnach):

Rok	Surówka tonn	Ilość w.pieców	Żelazo kute tonn	Ilość fryszerek
1840	6 856		6 515
1850	10 930	3°	4 548	112
1856	17 266	36	4 422	98
1860	13 346	38	2 279	IOO
1862	18 370	42	4 37°	12 I
1865	13 298	36	4 552	108

Równolegle do zakładów hutniczych prywatnych istniał od początku Polski poroz-biorowej do lat 70-tych cały szereg zakładów rządowych. Władze Królestwa Kongresowego przejęły te zakłady w stanie mocno zniszczonym i niezwłocznie zajęły się ich zorganizowaniem i podniesieniem produkcji.

Na początku tego okresu na rzele władz górniczych, którym podlegało i hutnictwo, stał znamienity ks. Stanisław Staszic, który położył niepożyte zasługi szczególniej w dziedzinie górnictwa. Hutnictwo było przez niego stawiane na drugim planie, choć niezaprzeczenie w okresie tym nastąpił również wydatny rozwój hutnictwa.

Główny jednak rozwój hutnictwa zaczął się od chwili wcielenia Głównej Dyrekcji Górniczej do Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu, na czele której stał minister Drucki-Lubecki, w końcu 1824 r. On to położył główny nacisk na produkcję żelaza i opracował szeroki plan rozszerzenia rządowych zakładów żelaznych. Projektowano 9 nowych wielkich pieców oraz cały szereg nowych fryszerek i kuźnic. Na początku przystąpiono do rozszerzania istniejących zakładów, między innemi w Starachowicach, w Samsonowie i w Parszowie. Ogólny plan I.ubeckiego nie został jednak wykonany w całości na skutek wypadków politycznych 1830 r. Przyszli nowi ludzie, którym mniej na sercu leżał rozwój hutnictwa, więcej zaś kładli nacisk na stronę budżetową finansów. W 1833 r. administracja calem górnictwem i hutnictwem przekazana została Bankowi Polskiemu, który administrację zakładami hutniczemi przekazał utworzonemu w tym celu Wydziałowi Górnictwa przy Dyrekcji Przemysłu. W tym czasie w skład rządowych hut wchodziło 8 wielkich pieców o wy twórczości rocznej około 4 tys. tonn, 43 fry-szerki z wytwórczością około 2 tys. tonn. Ponieważ plany Lubeckiego okazały się niemożliwe do wykonania, opracowano nowe, dzieląc górnictwo rządowe na dwa okręgi Wschodni i Zachodni. Wykonanie tego planu rozpoczęto od budowy w Dąbrowie nowej wielkiej huty, która otrzymała nazwę huty Bankowej. Następnie wybudowano cały szereg wielkich pieców, przebudowano gruntownie Zakłady Starachowickie. Rezultatem działalności Banku Polskiego do 1841 r. było zwiększenie liczby wielkich pieców z 8 do 21 oraz wybudowanie nowych zakładów pudlowych o liczbie 36 pieców, 5 walcowni żelaza sztabowego i jednej walcowni blachy poza licznemi fryszerkami. W czasie swojej działalności Bank Polski dążył do przekazywania zakładów rządowych w ręce prywatne drogą dzierżawy. Została zawarta w 1837 r. umowa dzierżawna z Maurycym Konia-em, który objął rządowe zakłady w dniu I maja 1837 ^r-W ten sposób Bank Polski projektował uzy skać dosyć poważne dochody, któreby pokryły poczynione przezeń nakłady.

W r. 1842 górnictwo rządowe odłączone zostało od Banku Polskiego i ponownie przyłączone do Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu, przyczem jednak Bank Pol ski miał nadal dostarczać corocznie górnictwu kapitału obrotowego do 600 000 rb. Wkrótce potem, gdyż w r. 1845, została rozwiązana umowa z Koniarem na skutek niewywiązywania się tegoż z przyjętych zobowiązań i zakłady hutnicze zostały przejęte pod bezpośredni zarząd Wydziału Górniczego Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu. Od tego czasu zaczyna się ponowny upadek zakładów rządowych. Przyczyny tego były dosyć liczne, a między niemi brak kapitału obrotowego i inwestycyjnego, coraz bardziej dający się we znaki brak drzewa, niedostateczna ilość węgla kamiennego z powodu braku funduszów na uruchomienie nowych kopalń, odpływ robotników wykwalifikowanych z górnictwa rządowego, którzy od 1840 r. przestali być wolni od służby wojskowej. Wreszcie najważniejszą może przyczyną był biurokratyczny zarząd, pozbawiony energji i inicjatywy. To też coraz silniejsze stawało się dążenie do oddania tej gałęzi przemysłu inicjatywie i przedsiębiorczości prywatnej. Od 1862 r. myśl ta stała się realna i stopniowo nastę-