Magazyn6
7801

174

KOBIECA KWEST JA

lem ograniczenia zarobkowej pracy kobiet. Na czele tego prądu kroczą Niemcy, gdzie akcja ta toczy się równolegle na kilku odcinkach. Udziela się tutaj pożyczek dla zawierających małżeństwa pod warunkiem, iż młoda kobieta wycofa się z pracy zarobkowej poza domem. Uwalnia się od obowiązku ubezpieczenia osoby zatrudniające pracownice domowe oraz udziela się osobom tym ulgi jako płatnikom podatku dochodowego. Wysiłki te, zmierzające do odciążenia rynku przemysłowego i związania kobiecych sił roboczych z gospodarstwem do-mowem, nie dały jednak wielkich rezultatów. Jak stwierdza w swem sprawozdaniu na 19-tej Międzynarodowej Konferencji Pracy Dyrektor Międzynarodowego Biura Pracy — „w tych krajach, gdzie uczyniono wysiłek, by pracę kobiet zastąpić pracą mężczyzn, wyniki tej akcji okazały się wkońcu bardzo nieznaczne".

8. Walka o prawa. Praca kobiet, która w pierwszem stadjum rozwoju kapitalizmu znalazła tak rozległe zastosowanie, była ograniczona zrazu do niewykwalifikowanej pracy fizycznej. Teren pracy umysłowej trzeba było dopiero zdobywać. By umożliwić kobietom samodzielną zarobkową pracę umysłową, trzeba było wpierw uzyskać prawo do pracy 1 prawo do nauki. Początki ruchu kobiet szły też wszędzie równolegle z akcją o reformę wychowania, o odpowiednie przygotowanie kobiet do pracy zawodowej. W wielu krajach powstają w wyniku tej akcji stowarzyszenia popierania pracy kobiecej; m. in. w Krakowie — „Stowarzyszenie Pomocy Naukowej dla Polek imienia Kraszewskiego". Staraniem tych instytucyj tworzy się pierwsze szkoły specjalne, szkoły zawodowe i gimnazja dla ko biet. Od połowy ubiegłego wieku otwierają się dla kobiet uniwersytety w Szwajcarji, Francji, krajach skandynawskich, Holandji, Krakowie (1894 r.), Lwowie (1896 r.), (początkowo na tych dwóch polskich uniwersytetach kobiety studjują tylko jako ho-spitantki na wydziałach lekarskim i filozoficznym). Prawo do pracy najłatwiej było kobiecie uzyskać w tych zawodach, które w myśl tradycji wykonywała ona w granicach domu. Typowym zawodem w zakresie pracy umysłowej był też dla kobiet przez dziesiątki lat zawód nauczycielski. Najtrudniejszy był dostęp do tych zawodów, gdzie współzawodnictwo kobiet tworzyło po stronie podaży niedogodny układ sił na rynku pracy. To też najłatwiej i najwcześniej zdobyły kobiety prawo do pracy wykwalifikowanej w Stanach Zjednoczonych Ameryki, gdzie popyt na pracowników wszelkiego rodzaju stale wzrastał, a ustrój demokratyczny stwarzał dogodną podstawę ideologiczną dla kobiecych dążeń emancypacyjnych.

Rozpowszechnienie się pracy kobiet musiało z istoty rzeczy pociągnąć za sobą dążenie do przemiany prawno-publicznego położenia kobiety, które w stuleciu XIX wszędzie niemal było wyrazem jej dotychczasowej zależności gospodarczej. Walka o prawa polityczne kobiet prowadzona w wieku XIX z nader rozmaitym wynikiem, przekształca się jednak wszędzie w żywy prąd ideowy. W Wielkiej Brytanji akcja o prawo głosu dla kobiet rozpoczęła się już w roku 1866. Liczne projekty ustaw, wniesione w tej sprawie do parlamentu, nie uzyskiwały wszakże większości. Dopiero w roku 1884 kobiety otrzymały prawo głosu do gmin, zaś w wyniku bardzo energicznej akcji prowadzonej w ciągu wielu lat przez organizacje kobiece i komitety prawa wyborczego dla kobiet, uzyskały kobiety w roku 1918 prawo głosu do izby gmin (The Representation of the People Ad). We Francji ruch kobiecy skierował swą działalność w pierwszej linji przeciwko uciskowi prawnemu, wypływającemu z przepisów Kodeksu Napoleona, hamującego wszelki dalszy rozwój w tym zakresie. W Niemczech, gdzie ustrój państwowy stwarzał liczne ograniczenia również i dla mężczyzn, walka o prawa polityczne dla kobiet miała w tym czasie znaczenie raczej teoretyczne. Dopiero w roku 1908 ustawa

0    zgromadzeniach zezwala kobietom na uczestnictwo w zgromadzeniach i w związkach politycznych. W okresie przed wojną światową kobiety nie posiadały prawa głosu w żadnem z większych państw przemysłowych w Europie. Prawo takie przyznały kobietom z państw europejskich tylko Fin-landja w roku 1906, Norwegja w r. 1907, Danja w roku 1915. Przełomu dokonała wojna światowa. W roku jej zakończenia udzieliły kobietom biernego i czynnego prawa wyborczego: Polska, Dekretem o Ordynacji wyborczej z dn. 28. XI. 1918 r.. ustanawiającym zasadę prawa głosu czynnego

1    biernego dla „wszystkich obywateli Państwa bez różnicy płci", Niemcy, Austrja 1 Czechosłowacja. W roku 1919 otrzymały