Magazyn68901

KOMUNIKACJA

krajów sprzymierzonych, i to na warunkach wykluczających bądź niekorzystne traktowanie różnicujące, bądź jakiekolwiek koszty związane z faktem tranzytu; tak samo w szczególności co do przewozów kolejowych (art. 365—369). Te obowiązki zostały nałożone na Niemcy bez wzajemności na lat 5, poczem stosunki reguluje konwencja ogólna, do której Niemcy zobowiązały się przystąpić. Art. 380—386 (wypowiedziane jednostronnie przez Niemcy w r. 1936), stanowiły wolność tranzytu kanałem Kiloń-skim, a art. 363 wolność tranzytu dla towarów idących z Czechosłowacji albo do tego państwa przez wydzierżawione mu stiefy w portach Hamburga i Szczecina. Podobne postanowienia zawierają inne traktaty pokoju. Nadto art. 311 traktatu w St. Ger-main-en-Laye daje Austrji swobodny tranzyt do morza Adrjatyckiego przez tery tor ja odłączone od dawnych Austro-Węgier; analogiczne postanowienie względem Węgier zawiera art. 294 traktatu w Trianon. Z drugiej strony Austrja zobowiązała się zapewnić tranzyt pociągom czesko-słowackim z Bratysławy do Fiume i z Budziejowic do Triestu (art. 322 St. Germain), z Bratysławy do Fiume (dwiema linjami, art. 306 Trianon); oba państwa mają zezwolić na depót parowozów i warsztaty na użytek tych pociągów (art. 323 i 307); co do tranzytu telegraficznego i telefonicznego, to Austrja i Węgry zobowiązały się nawet na żądanie Czechosłowacji utworzyć i utrzymywać linje bezpośredniego połączenia poprzez swoje terytorjum (art. 327 i 310). Na mocy specjalnych umów Bułgarja otrzymała wolny tranzyt do portu w Dedeagaczu, a Jugosławja — w Salonikach.

Podobne zobowiązania zostały narzucone Polsce i innym krajom. Traktat wersalski w art. 89 nakłada na Polskę obowiązek udzielenia tranzytu z Prus Wschodnich do reszty Niemiec osobom, towarom, okrętom, statkom, wagonom, transportom pocztowym, komunikacjom telegraficznym i telefonicznym; w art. 93 Polska zgodziła się na umieszczenie w t. zw. traktacie o mniejszościach postanowień, któreby główne mocarstwa sprzymierzone uznały za konieczne dla ochrony wolności tranzytu. Postanowienia te znalazły się w art. 17 małego traktatu wersalskiego, w istocie takie same, jak nałożone na Niemcy w art. 321—324 traktatu pokoju. Takież postanowienia zawierają traktaty o mniejszościach z Czechosłowacją

285

(art. 19), Rumunją (art. 15), Jugosławją (art. 15).

Postanowienia te tłumaczy fakt, że pod wpływem W. Brytanji, już w czasie konferencji pokojowej zamierzano podpisać ogólną konwencję tranzytową; brak czasu nie pozwolił na to, lecz opracowane postanowienia włączono zgóry do traktatów pokoju i traktatów o mniejszościach, żeby już naprzód związać jak największą liczbę państw. Celem było wydarcie państwom Europy Środkowej i Wschodniej atutu położenia geograficznego we współzawodnictwie gospodarczem i otworzyć te kraje dla wolnego handlu i konkurencji przez umowę ogólną, a więc bez żadnych wzajemnych ofiar, na podstawie wolności i równości. Konwencja taka została podpisana dopiero dnia 20 kwietnia 1921 r. w Barcelonie, przyczem jednak państwa tranzytowe potrafiły już w znacznej mierze zabezpieczyć swe interesy. Jest to pierwsza konwencja ogólna w sprawie tranzytu, będąca w dużym stopniu kodyfikacją dotychczasowego stanu prawnego; wywarła ona wielki wpływ, gdyż od tego czasu państwa w zawieranych umowach nieraz poprostu ograniczają się do powołania na postanowienia konwencji bar-celońskiej. Obejmuje ona tylko tranzyt kolejami i drogami wodnemi — szlakami czynnemi, już przystosowanemi do tranzytu międzynarodowego — osób, bagaży, towarów, okrętów, statków, wagonów i innych środków przewozowych, choćby połączony z przeładowaniem (czy przesiadaniem), złożeniem na skład, podziałem ładunku, zmianą sposobu przewozu; obejmuje też tranzyt przez wody terytorjalne od i do lądu. Wolność tranzytu nie przeszkadza państwu odmówić go osobom, których wjazd jest wzbroniony, oraz towarom, których wwóz jest zakazany; ani też przedsiębrać środków ostrożności, celem upewnienia się, ze osoby, bagaże i towary rzeczywiście przebywają kraj tranzytem i napewno go opuszczą; ani ustanawiać na drogach wodnych trakcji zmonopolizowanej. Równość traktowania tranzytu obowiązuje niezależnie od obywatelstwa osób, bandery, miejsca pochodzenia, nadania, wejścia, wyjścia, przeznaczenia ani jakiegokolwiek innego względu. Trzecią zasadą jest, że nie mogą być nakładane żadne opłaty jedynie z tytułu tranzytu, mogą być natomiast na pokrycie kosztów nadzoru i administracji. Wbrew zamierzeniom inicjatorów konwencji układające się państwa