Magazyn64201

438

KREDYT

na okaziciela. Ale i w tych wypadkach, gdy jest imienny, niejednokrotnie (nie zawsze) jest de facto bezimienny, ponieważ dłużnik przyobiecuje wypłatę bez badania legitymacji uprawnionego, bez sprawdzania tożsamości osoby, okazującej skrypt i żądającej wypłaty na tej podstawie. De facto jest płatny okazicielowi. Rozwój nowoczesnego k. polega w znacznej mierze na udogodnieniach, wynikających z możności łatwego przeniesienia wierzytelności. Wynalezienie oraz rozpowszechnienie papierów, opiewających na okaziciela i do nich zbliżonych (k. bezimienny), było okolicznością pierwszorzędnego znaczenia. Umożliwiło podejmowanie i rozwiązywanie wielkich zadań gospodarczych i politycznych.

Nabywcy wierzytelności liczą się z możnością ich łatwego i korzystnego pozbycia w razie potrzeby. Długi państwa i innych związków publicznych bywają zazwyczaj zaciągane w tej formie, boć przecie chodzi o znaczne kwoty, któreby trudno było zebrać w inny sposób. Zdarza się jednak często, że instytucje prywatne (towarzystwa kredytowe ziemskie etc.), a nawet jednostki fizyczne posługują się tą formą pożyczania. Najczęściej zbyt tych papierów wartościowych następuje drogą subskrypcji, publicznego wezwania ogółu chętnych do podpisywania pożyczek (a raczej ich cząstek), których warunki bywają ogłaszane na rogach ulic i w dziennikach. Kasy dłużnika lub banków, albo pośredniczących między nim, a publicznością na jego rachunek, albo ogłaszających subskrypcję na własny rachunek, jeżeli kupują ryczałtowo obligacje przyjmują zgłoszenia wierzycieli. Obligacje bywają także sprzedawane na giełdach w drodze rokowań z poszczególnymi osobnikami, okazującymi chęć nabycia, bez subskrypcji.

Szczególnie doniosłe są papiery tego typu, zabezpieczone przez dłużników zastawem nieruchomości wiejskich lub miejskich (listy zastawne, obligacje przemysłowe).

Ad f) Do najważniejszych podziałów k. należy rozróżnienie wedle terminów zwrotu. Zdarzyć się może, że strony, zawierające umowę, ograniczą się do określenia wysokości oprocentowania, a nie powezmą postanowienia o czasokresie zwrotu pożyczki. Wówczas jego oznaczenie jest rzeczą ich dalszego porozumienia, które zastąpi orzeczenie sądu, jeżeli do porozumienia nie dojdzie. Prawie zawsze strony zawierają umowę o czasokres zwrotu, ale często nie oznaczają go ściśle zgóry. Rozróżniamy pożyczki o czasokresie zwrotu umówionym i) ale zgóry nieoznaczonym (k. bezterminowy), 2) oznaczonym ostatecznie nieodwołalnie (k. krótkoterminowy 5 długoterminowy), 3) oznaczonym częściowo. Pierwszy wypadek zachodzi wtedy, gdy jest umownie pozostawiony uznaniu wyłącznemu jednej ze stron, wierzyciela albo dłużnika. Jeden i drugi mogą zażądać zwrotu, względnie zaofiarować spłatę za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia. Zaczniemy od jednostronnego oznaczania czasokresu zwrotu przez wierzyciela. Szereg papierów wartościowych jest płatnych za okazaniem, d vista, a więc natychmiast, najczęściej okazicielowi. Zazwyczaj jedno łączy się z drugiem. Może być inaczej: papier może być płatny za okazaniem osobie, która się wylegitymuje jako jego właściciel. Banknoty stanowią szczególnie ważną kategorję papierów, płatnych a vista okazicielowi. Przeciwieństwem płatności a vista jest wypłata za wypowiedzeniem. Wierzyciel może żądać zgodnie z umową wypłaty w każdej chwili, ale dłużnik jest zobowiązany zapłacić dopiero po upływie określonego w umowie czasokresu, którego początek liczy się od chwili dokonanego wypowiedzenia, zażądania wypłaty, względnie od chwili umownie czy ustawowo na wypadek wypowiedzenia jako początek owego czasokresu oznaczonej. Banki i kasy oszczędności często zastrzegają sobie wypowiedzenie, jeżeli wierzyciel żąda kwot większych, przyczem termin przedłuża się w miarę wielkości kwot. Książeczki oszczędności są zazwyczaj imienne, ale de facto bezimienne, o ile na nich jest wydrukowane zastrzeżenie, że są płatne okazicielowi.

Rzadziej się zdarza, że umowa przyznaje prawo jednostronnego oznaczenia terminu zwrotu wyłącznie dłużnikowi. Nic dziwnego, boć przecie dłużnik jest ceteris pari-bus stroną słabszą w tym stosunku. Jednostronne oznaczenie terminu zwrotu przez dłużnika jest zjawiskiem, znaczącem tylko wtedy, gdy państwo jest dłużnikiem. Państwo ze względu na swe odrębne stanowisko w życiu gospodarczem zdołało zapewnić sobie warunki korzystniejsze. Mamy na myśli państwowe pożyczki rentowe. Zazwyczaj państwo zastrzega sobie wyłączne prawo zaciągania pożyczek w tej formie. Państwo obiecuje jedynie procent, płatny w terminach stale zgóry oznaczonych. Wol-