Magazyn6 5701

953

MITCHELL WESLEY CLAIR — MITTELSTAEDT JAN

łecznemi i przechodzą z pokolenia na pokolenie. „Najważniejsze z pośród tych powszechnie panujących, w wysokim stopniu standaryzowanych zwyczajów społecznych, nazywamy instytucjami". Jako przykład możemy wymienić mowę, pismo, własność, wolną konkurencję, pieniądz i t. p. Wobec zasadniczego wpływu instytucyj na zachowanie się ludzi, ekonomika winna, badając to zachowanie, zająć się przedewszystkiem badaniem rozwoju historycznego i obecnego stanu instytucyj gospodarczych. Instytucjonalizm nawiązuje, jak widzimy, do metod szkoły historycznej.

Zjawiska zachowania się ludzkiego, nawet o charakterze napozór całkiem subjek-tywnym, jak np. popyt na dobra, zmęczenie, lub oszczędzanie, dadzą się badać ilościowo, przy zastosowaniu metod statystycznych. Procedurę statystyczną ułatwia ten fakt, że instytucje standaryzują zachowanie się ludzi. Ekonomika, dążąc do uogólnień i ustalania praw, powinna poddać analizie jak największą ilość objektywnych danych, dotyczących masowego zachowania się ludzi. To też rozszerzenie i ulepszenie zestawień i badań statystycznych jest czynnikiem pierwszorzędnego znaczenia dla rozwoju teorji ekonomicznej. Nie zrywając z dotychczas przeważnie stosowanemi badaniami jakościowani, powinna się ekonomika stać nauką ilościową, opartą na statystyce. Przy tej metodzie „wiedza będzie się powiększała raczej przez narastanie, tak jak w naukach przyrodniczych, niż przez wymyślanie nowych systemów". Niezbędnym warunkiem rozwoju tej nowej ekonomiki jest tworzenie badawczych instytutów statystycznych i jak najszersze oparcie badań teoretycznych na statystyce.

Zgodnie z temi ogólnemi założeniami przeprowadził M. pozytywne badania cyklu gospodarczego, łącząc dociekania historyczne i statystyczne z analizą teoretyczną. Cykl gospodarczy uważa on za zjawisko, związane z fazą wysoce rozwiniętej gospodarki pieniężnej. Dzieło jego jest przedewszystkiem zbiorem faktów, związanych z cyklem na przestrzeni kilku dziesiątków lat. Fakty te analizuje on przy pomocy udoskonalonych metod statystycznych i opiera na nich swoje teoretyczne wnioski, dotyczące przyczyn i przebiegu cyklu. Przyczyny cyklu są liczne i nie dadzą się sprowadzić do jednej podstawowej. Przy wyjaśnianiu ruchu cyklicznego podkreśla jednak M. znaczenie związku między tym ruchem, a wysokością realnych kosztów, oraz wydajnością czynników produkcji. W okresie zwyżki, koszty jednostkowe produktów początkowo się obniżają, gdyż przy danem wyposażeniu przedsiębiorców w kapitał stały, wzrasta produkcja. Z chwilą jednak, gdy produkcja osiągnie swoje maksy-mum, możliwe przy danem wyposażeniu, to dalszy jej wzrost wymaga rozszerzenia warsztatów produkcji i to po wyższych kosztach, bo w międzyczasie wobec wzmożonego popytu wzrosły place i stopa procentowa. Równocześnie maleje wydajność pracy, ponieważ rośnie marnotrawstwo, zatrudnia się gorszych robotników i spadają siły robotników wobec stosowania godzin nadliczbowych. Proces ten działa kumulatywnie i dochodzi do punktu, w którym zwyżka realnych kosztów i spadek wydajności zahamuje dalszą ekspansję. Podczas depresji dokonywa się proces odwrotny — koszt produkcji się zmniejsza, co przygotowuje grunt pod nową fazę zwyżkową.

Ważniejsze dzieła: History of the Green-backs. 1904. — Gold, Prices and Wages under the Greenback Standard. 1908. — Busines Cycles. 1913 (nowe wydanie 1927). — Income in the United States. Its Amount and Distribution. 1921. — Bu siness Cycles and Unemployment. 1923. — The backward Art of spending Money. 1937 (zbiór artykułów).

Stanisław Rączkowsl

Mittelstaedt Jan.

M. urodzony w r. 1818, zmarł w Łodzi w r. 1890. Obywatel ziemski, początkowo w Poznańskiem, a następnie w Królestwie. Z wykształcenia rolnik. Napisał: „Uwagi nad gospodarstwem wiejskiem" (Poznań 1851); „Zarysy ekonomji politycznej zgod ne z religją chrześcijańską, zastosowane do gospodarstwa wiejskiego" (Warszawa 1859, II wydanie 1873); „70 miljardów rubli dla Rosji" (Warszawa 1874, wyszło tłumaczenie rosyjskie); „Uwagi ogólne dla francuskiego i ruskiego dzieła: Nowe ekonomiczne zasady budowy społecznej" (Warszawa 1876); „Rozmyślania nad nowym systemem ekonomji politycznej" Warszawa 1889) i inne. Wszystkie te prace poświęcone są dowodzeniu wyższości gospodarstw wielkich nad małemi. Autor występuje jako krytyk mateijalizmu i ekonomji kia

61

Enryldopedja nauk politycznych.