Magazyn6701

51

NIEMCY

z wszystkiemi częściami kontynentu. Granicząc na zachodzie i południu ze światem romańskim, włosko-francuskim, wzdłuż linji północnej wchodzą N. w styczność z Ho-landją, Belgją, Danją, narodami skandy-nawskiemi, na wschodzie zaś napierają na ludy słowiańskie. Kraj o takiem położeniu stanowić musi naturalną płaszczyznę krzyżowania się różnorodnych form życia społecznego i kulturalnego, pod względem zaś politycznym skazany jest na rolę terenu obcych wpływów i inwazyj, lub potęgi, narzucającej swoją przewagę państwom sąsiednim. Jakoż w rozwoju dziejowym N. występują obie możliwości, zależnie od stopnia siły i organizacji politycznej narodu. Oscylowanie N. pomiędzy tendencjami światoburczemi a słabością i inercją wywierało na losy Europy wpływ niemal decydujący. Powstanie średniowiecznego cesarstwa o aspiracjach do panowania nad calem chrześcijaństwem zaciążyło potężnie nad losami krajów sąsiednich, wtłaczając je w orbitę niemieckich wpływów politycznych i kościelnych. Załamanie się potęgi N. w w. XIII po upadku Hohenstaufów pozwoliła narodom sąsiednim, jak Czechy, Polska, Węgry, okrzepnąć narodowo i ugruntować swoje znaczenie polityczne i samodzielność kulturalną. Postępujący naprzód w epoce nowożytnej rozpad tery-torjalny Rzeszy umożliwił wybicie się na przodujące w Europie stanowisko Francji i Szwecji w w. XVII, Rosji w w. XVIII. Wskrzeszenie potężnego cesarstwa niemieckiego przez Bismarcka wywarło wpływ olbrzymi nietylko na kształtowanie się stosunków europejskich, ale z biegiem czasu na politykę światową. Miarą znaczenia N. jest fakt powstania przeciw nim największej w dziejach koalicji, która przy nakładzie olbrzymich sił i ofiar przez cztery lata prowadziła niszczącą wojnę, by sprowadzić potęgę N. do granic, w których nie zagrażałaby ona interesom życiowym bliższych i dalszych sąsiadów. Porównanie dwu okresów doby powojennej: republiki weimarskiej oraz III Rzeszy ilustruje niemniej dobitnie olbrzymie znaczenie, jakie przedstawia ukształtowanie się stosunków niemieckich dla całokształtu spraw kwiatowych.

2. Formowanie się granic. Kolebką dzisiejszych N. jest monarchja frankońska Karola W. Pod względem składu ludnościowego była ona państwem germańsko-romańskiem z dodatkiem Awarów i Słowian. Traktat podziałowy w Verdun (843) wyodrębnił z niej państwo wschodnio-fran-końskie, które w w. X przeobraziło się w cesarstwo rzymskie narodu niemieckiego 1962). Granice jego na zachodzie sięgały głęboko w terytorjum dzisiejszej Francji, obejmując Burgundję po linję Saony oraz Lotaryngję poza Mozą. Pierwszy z tych krajów dostał się w w. XIV pod rządy własnych książąt, po których wygaśnięciu (1477) wcielony został do korony francuskiej. Drugi stał się przedmiotem wiekowych zmagań między N. a Francją, od zagarnięcia przez Henryka II trzech biskupstw lotaryńskich: Metz, Toul i Verdun (^I55²) ^aż do ostatecznego oderwania Lota-ryngji od Rzeszy w traktacie wiedeńskim (¹735) - Terenem spornym między obu państwami stała się również Alzacja, którą częściami przyłączali do Francji Richelieu i Ludwik XIV. Sprawa przynależności obu krajów stanęła jako najwalniejszy przedmiot sporu między Francją a Niemcami w dobie najnowszej od wielkiej rewolucji po pokój wersalski. W obręb cesarstwa wchodziła również od w. XI Szwajcarja, chociaż na przełomie w. XIII i XIV zrzuciła panowanie Habsburgów, ukonstytuowawszy się jako wolny związek; traktat bazylejski (1499) utwierdził pełną jej niezawisłość. Pod względem politycznym weszły w skład cesarstwa w w. X Czechy, których władcy otrzymali w Złotej Bulli (1356) godność elektorów Rzeszy. W ciągiem posuwaniu się naprzód znajdowała się granica niemiecka na wschodzie wskutek t. zw. parcia na wschód (Drang nach Osten). Do końca w. XII nastąpiło wytępienie plemion słowiańskich, zamieszkujących obszar pomiędzy Łabą a Odrą i utworzenie na ich gruzach szeregu państewek niemieckich: Bran-denburgji, Meklemburgji, Pomorza, Miśni i Łużyc. Ekspansja niemiecka na północy dała się również we znaki żywiołowi duńskiemu, kolonizując wschodnią część Holsztynu, niemieckie zaś zakony rycerskie: N. Panny Marji (t. zw. krzyżacki) oraz Kawalerów Mieczowych utworzyły niemieckie państewka duchowne na wschodnich wybrzeżach Bałtyku, w Prusiech, Inflantach i Kurlandji.

3. Imperjalizm władców a ekspansja plemienna. N. należą do krajów, których zasiąg wpływów zawsze był rozleglejszy, aniżeli

4*