Magazyn63901

325

PODATKI

leży brać pod uwagę stosunek podstawy wymiaru podatku do źródła podatkowego. Źródłem podatkowem będzie zawsze normalnie dochód, wyjątkowo także majątek. Podstawą wymiaru podatków są określone fakty, których stosunek do źródła podatkowego ocenić możemy albo jako bezpośredni, mający dać pewność niechybnego sprawdzianu tkwiącej w źródle zdolności płatniczej, albo jako pośredni, będący oparciem dla zmierzającej w tym samym kierunku konkluzji. Podatnik może zasoby, któremi dysponuje, zwiększać albo zmniejszać, a przedmiotowo zmieniać albo nie zmieniać. W każdym z tych przypadków władza może zgłosić swe pretensje. Ale w pierwszym i ostatnim przypadku ugodzone byłoby samo źródło podatkowe, podczas gdy w pozostałych dwóch przypadkach ugodzone byłyby jedynie objawy przypuszczalnej zdolności płatniczej, świadczące o sile źródła. Bezpośredniemi będą więc podatki, których podstawa wymiaru pokrywać się będzie ze źródłem podatkowem, więc podatki od dochodu i od majątku. Pośredniemi będą podatki, których podstawa wymiaru nie pokrywa się ze źródłem podatkowem, więc podatki od wydatków czyli konsumcji oraz podatki od obrotu. Pojęcia dochodu, majątku, konsumcji i obrotu rozumieć należy tutaj oczywiście w najszerszem słowa znaczeniu. Gdybyśmy chcieli podatki uszeregować w ten sposób, aby na krańcach znalazły się podatki najwięcej zbliżone do niepodatkowych już dochodów skarbowych, więc z jednej strony podatki majątkowe, spokrewnione różnemi formami przejściowemi z dochodem z kredytu publicznego, względnie z drugiej strony podatki konsumcyjne najbliższe dochodom z monopolów podatkowych, to porządek podatków, według grup i kategoryj byłby następujący:

I. Podatki bezpośrednie

1.    od majątku: a) posiadanego (całego i cząstkowego), b) w obrocie biernym (spadki i darowizny), c) zwiększonego (od przyrostu majątkowego);

2.    od dochodu: a) osobistego (całego czyli ogólny podatek dochodowy i cząstkowego t. zw. podatki cedularne), b) rzeczowego (podatki przychodowe: gruntowy, budynkowy, od przedsiębiorczości, od przychodów z kapitałów i rent, od przychodów z pracy zależnej).

II. Podatki pośrednie

1.    od obrotu: a) pieniężnego (ogólny podatek obrotowy), b) prawnego (opłaty stemplowe), c) towarowego (cła);

2.    od konsumcji: a) używającej (podatek od lokali, od pojazdów, od przedmiotów zbytku i in.), b) zużywającej (akcyzy).

Różnica w stosunku do podziału podatków na bezpośrednie i pośrednie według techniki poboru i wymiaru uwydatnia się mianowicie przy trzech ważnych podatkach: spadkowym i od darowizn (w pierwszym przypadku bezpośredni, w drugim pośredni, w trzecim bezpośredni), ogólnym podatku obrotowym (w pierwszym przypadku pośredni, w drugim bezpośredni, w trzecim pośredni) i podatku od lokali (w pierwszym przypadku bezpośredni, w drugim bezpośredni, w trzecim pośredni). Zauważyć należy, że podane powyżej uszeregowanie podatków odpowiada naogół także mniejszej względnie większej łatwości, z jaką dane podatki mogą być przerzucane, oczywiście niezależnie od właściwych okoliczności, decydujących w każdym poszczególnym przypadku.

4. Wymiar i pobór podatków. Wymiar podatków, to ogół czynności urzędowych, mających na celu ustalenie wysokości podatku, należącego się ze strony poszczególnego podatnika. Wymiar uwzględnić musi przepisy prawa dotyczące podmiotu i przedmiotu podatkowego, podstawy wymiaru, jednostki podatkowej oraz stawki względnie stopy podatku, jak i inne okoliczności, decydujące o obowiązku podatkowym. Podmiotem podatkowym jest osoba, która prawnie zobowiązana jest do zapłacenia podatku (płatnik podatku), podatnikiem osoba, która ciężar podatku faktycznie ponosi. Przedmiotem opodatkowania są określone prawem fakty gospodarcze, do których nawiązuje opodatkowanie. Podstawą wymiaru jest wielkość, liczba albo wartość przedmiotu opodatkowania. Jednostką podatkową jest miara zasadnicza przedmiotu opodatkowanego, jaka znajduje zastosowanie przy obliczaniu podatku (miara zasadnicza płaszczyzny, wagi, objętości, pieniądza względnie jej wielokrotności). Stawka podatkowa to suma pieniężna, należna od jednostki podatkowej; wyrażona w odsetku jest stopą podatkową. Zespół stawek podatkowych tworzy taryfę względnie, o ile stopy wzrastają, tabelę progresywną (zob. powyżej). Stwierdzenie oko-