page0057

49

Rej

po dwóch lotach gdy niczego się w niej nie nauczył, wysłał go więc do Lwowa, i tu zmarnował znowu dwa lata, a bawiąc się jedynie, niedbał o naukę; odebrał go i odwiózł do Krakowa, umieszczając w Bursie Jeruzalem. Po roku pobytu, niewiele skorzystawszy, wrócił do domu: ojciec myślał że ma syna uczonego, a Mikołaj zaledwie się czytać i pisać nauczył. W rodzicielskim domu w Zórawnie, zaczął swobodnie żyć bez troski, oddany myślistwu i rybołówstwu. Gdy już wyrósł pod wąsem, ojciec oddał go na dwór Andrzeja Tęczynskiego wojewody sandomierskiego, a dwory wówczas panów polskich były rzeczywistemi akademijami, gdzie młodzież mogła się wysoko wykształcić. Tęczyński wziął w^r troskliwą opiekę młodego Mikołaja, widząc jak mało umiał po łacinie, zaczął go wprawiać w^r pisanie listów^r polskich. Tu Rej rozpoczął prawdziwą naukę, rozmiłował się w pracy, która w dalszem życiu stała się dian potrzebą. Wpełnych prostoty wyrazach, maluje Trzecieski bijo-graf i przyjaciel Reja, ten jego zwrot na stronę nauki. „Tam potem z listów, z rozmow między pisarzami, z czytania, a snąć więcej z natury, jął się już przegryzować po trosze i łacińskiego pisma czytać, a czego nie rozumiał, tedy się pytał: tak, że potem z onego zwyczaju, począł po troszę rozumieć co czytał, a Bog a natura ostatka dodał.” Opuściwszy dwór Tęczynskiego udał się na Ruś, gdzie najwięcej bawił przy boku hetmana Mikołaja Sieniaw skiego, jakkolwiek nie miał pociągu do zawodu rycerskiego, i wcałem życiu swojem jeżeli dobył szabli, to dla zgody jedynie zwaśnionych. Ale wabiła go tu ciekawość wrodzona, poznania ludzi rycerskich i nauczenia się czegoś z ich rozmów' poważnych. Osiadł następnie w ziemi Krakowskiej, aby bliżej być dwe-ru króla Zygmunta I, na którym rad przebywał uprzejmie przyjmowany. Po-jąwszy w małżeństwo siostrzenicę arcybiskupa Bożego otrzymał w posagu dwie wsie w ziemi Chełmskiej, gdzie się przeniósł i założył miasteczko Rejowiec niedaleko Chełma. Pomimo zajęć gospodarskich, często zaglądał do Krakowa. Król Zygmunt, królowa Bona, jak i ich syn i następca Zygmunt August poważając Reja, obdarowywali go sowicie. Wtedy nad Nidą w krakow-skiem, założył drugie miasteczko w pobliżu Nagłowic, które od swego herbu Okszą nazwał. Tu kościół zbudow ał, i objawił wolę, aby w nim pogrzebanym został. Pozostawił synów trzech: Mikołaja, Andrzeja, i trzeeiegoktórego imię nieznane. Umarł w końcu roku 1567 lub w początkach 1568, zanim w druku ukończył arcydzieło swoje Zwierciadło. Nigdzie z kraju za granicę nie stąpił nogą, jakkolw iek młodzież nasza wyjeżdżała do Włoch i Francyi, parę razy tylko odwiedził Litwę. Łatwość do pisania wierszy i improwizacyj miał wielką, a muzyka i pieśni były jego żywiołem. Przekładał nad wszystko zabawę i rozrywkę z przyjacioły, i nigdzie długo nie zagrzał miejsca. Rzecz dziwna, że pomimo to, pracował usilnie, poświęcając noce nieraz całe pisaniu. Widać ze Zwierciadła że gdzie wyjeżdżał zabierał z sobą rozpoczęte rękopisma i w gościnach je wykończał. Z pism, drukiem ogłoszonych znamy: 1) Psalm Dawidów XIII. In exitu Israel de Egipto, (w Krakowie, 1533, r. u Stanisława Szarfenbergera; w 8-ce kart cztery). 9) Psalm Dawidów CXIII. u Łazarza Andrysowicza: (drugie wydanie poprzedniego psalmu). 3) Psalm Dawidów LXXXF, z cyfrą M. R. u tegoż drukarza. 4) Chrisie qui lnx es et dies, po polsku M. R. W' tejże drukami. Początkowe litery od drugiej strofy złożone razem, dają imię i nazwisko autora: Mikołaj Rej. Jestto więc naj-pierwszy akrostychon w naszym języku. 5) Podobieństwo żywota człowieka chrześcijańskingo M. R. w Krakowie u Łazarza Andrysowicza. 6) Alleluja! 7) Krótka rozprawa, między trzema osobamipanem wójtem, a plebanem,

NICYKLOPEDYJA TOM XIX    4