page0060

58 XENOFONT.

ści^A). Jakże więc stało się, że jego synowie, chowani według tej samej metody i przez takiego ojca, nie byli w niczem do niego podobni? »Gdy Cyrus umarł, zaraz iego synowie popadli w niezgodę, zaraz miasta i ludy zbuntowały się a wszystko obróciło się w gorsze« ²). d ej zagadki autor nie rozwiązał a tern samem nie przekonał nas o dobroci swego systemu wychowawczego. U niego Cyrus umierający przypomina synom, że ich od początku tak chował, aby starszym zawsze cześć oddawali, od młodszych zaś ją odbierali. »Przyjmujcie więc słowa moie, jako stary i prawny obyczaj* ³) Mimo tych czułych napomnień i starannego wychowania zaraz po śmierci ojca młodszy brat buntuje się przeciw starszemu a ten odsłania się samowolnym okrutnikiem. Albo więc najlepsza edukacya nie potrafi złój natury przerobić, albo też Cyrus łudził się, jeżeli był przekonany, że dobrze synów wychował. Czy oświadczymy się za pierwszem, czy za drugiern, zawsze teza Xenofonta szwankuje, bo w pierwszym razie edukacya publiczna ukazała się niedostateczną dla synów Cyrusa, w drugim dla niego samego, skoro nie nauczył się rzeczy najważniejszći, chować własne dzieci.

Nie równie trafniej a w zgodzie z historyą Platon trudność rozwiązał. On także zajmuje się osobą Cyrusa i wielkie jego powodzenie uważa za owoc staroperskiego wychowania¹), Ale dodaje czemprędzój, że chociaż był wielkim wodzem i patryotą, nie znał się na prowadzeniu dzieci, a zajęty ciągle wojną, zostawiał je pod opieką kobiet. Tak stało się, że jego synowie, chowani w haremie, pod strażą rzezańców, nie surowo po persku, lecz miękko po medyjsku, nauczyli się zbytków i zuchwalstwa, a Kambyzes, po śmierci ojca zabiwszy brata, sam dla pijaństwa i niezdolności do rządów berło i życie utracił ⁵1 Wina zatem cała, za wybryki synów

*) Zob. rozmowę Cyrusa z matką (I. 3. §. IÓ—18).

²) Cyrop. V1IL 8. §. 2.

⁸) Ibid. VIII. 8. §. 10.

■*) Leg. III. 12. p. 694—b96. Mógł Platon znać Cyropedyę, ale z tego miejsca niekoniecznie to wynika. Powszechnie wtedy Cyrus uchodził za przedstawiciela idealnćj monarchii, tak jak Sardanapal był uosobioną rozpustą na tronie. Zob Piat. Menex. p- 239. Leg. III. p. 693. Epist. IV. p. 320. Porówn Arist. Polit. V. 10. p. 1310, Napisał Antystenes aź dwa dialogi, »Cyrusa większego i mniejszego*; (Zob. Mul/ach, Iragtn. Philos. Graecor. Tom. II. p. 271.) ale niewiadomo czy je znał Nenofont. Zresztą nie mogły mu być bardzo przydatne.

⁵) Leg. III. 12. p. 695. a. b.

http://rcin.org.pl