page0090

84

dliwą jest emigracją polityczna; zwyczajna emigracja z pobudek ekonomicznych, odbiera krajowi część ludności z klasy produkcyjnej* która jednak w danych warunkach miejscowych nie przynosi mu korzyści należytej, a jako proletaryat niewiele mający do stracenia, stać się może ewentualnie żywiołem niebezpiecznym, którego pozbyć się doradzają czasem praktyczne względy polityki.

Z drugiej strony doniosłość e mi gracy i politycznej zmniejsza się nielicznym jej zakresem i chwilowością jej bezpośrednich pobudek: okoliczności, które ją wywołują, są gwałtowne, ale też prędko przemi* jaja. Tak prześladowania religijno-polityczne XVII wieku w Anglii i Francji sprawiły dosyć znaczne, ale krótkotrwałe wychodźtwo, które stało się niepo.wrotnem, głównie skutkiem tego, że na ziemi przychodź-twa znalazło korzystniejsze niż w ojczyźnie warunki materyalnego bytu. Emigracja szlachty francuskiej czasu wielkiej rewolucyi„ w największej części powróciła z przywróceniem spokojności.

Nie można zapewne powiedzieć, żeby i w tych czasach nie odbywały się znaczniejsze wędrówki na obczyznę za zarobkami, z których mogły wyniknąć pojedyncze osiedlenia bezpowrotne w obcej ziemi. Lecz dopiero w ostatnich kilkunastu latach wychodźtwo polskie ludowe zajęło widoczne miejsce u ogólnym ruchu emigracyjnym europejskim a w pruskim i po części austryackim przybrało rozmiary świadczące, że z faktem tym liczyć się nam trzeba ^J). Rozważenie przyczyn tego zasilano nowoprzybyłemu Jeszcze większa śmiertelność panuje w Afryce południowej, gdzie mianowicie w koloniach francuskich (Cayenne) na lOd urodzeń przypada 211 zejść. W lfong-Kong (w Chinach południowych) w latach 1859—1860 liczono pośród ludności europejskiej 828 zejść na 100 urodzeń! (Zob. Legoy t- „La France et l’Etranger“ vo). II ótude 42. „De facultes d’accłimattement de l’Europćen“.

^ł) Urzędowa statystyka pruska nie wyróżnia narodowości wychodźców, ale o rozmiarach naszego wychodźtwa z zaboru pruskiego sądzić można z tego, że pomiędzy prowineyami tego Królestwa pierwsze miejsce pod względem wychodźtwa zajmują obok Pomeranii, Prusy Królewskie, potem Poznańskie, W tój ostatniej prowincji, powiaty przeważnie polskie: Ostrzeszowslu, Wrzesiński, Gnieźnieński, Węgrowiecki wysłały najwięcej ■wychodźców, przeważnie germańskie: Wschowski, Międzychodzki, Międzyrzecki, Bydgoski, Szamotulski najmniój (Zeitschr. d. Preus. Statist. Bur. XIX. 79. Ostatni spis ludności w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północ-

http://rcin.org.pl