page0098

92 8ZK01.A JOŃSKA.

dawno wykazał Diels Książka sama zwała się Heptamychos {ŹT7zi[Jxt/aq), co znaczyć może siedm otchłań, siedm fałdów, lub siedm tajemnic. Na początku zatem wszech rzeczy umieszczał Ferekid trzy potęgi: Jowisza jako Boga Najwyższego, Rządzcę i Twórcę wszech rzeczy; Chronosa, jako uosobienie czasu i nieba; nareszcie Chthon, czyli Ziemie, boginią twardego i stałego żywiołu. Chronos płodzi ogień, wiatr, wodę, a trzy te żywioły w pięciu rodach, lub pięciu jamach (p.oyai), dają początek licznym innym bogom. Wtedy Jowisz, żeby świat stworzyć, zamienił sie w Erosa, t. j. w siłę twórczą, zrobił wielką szatę i na niej wyhaftował Ziemię i Morze (Ogenos) i komnaty (jaskinie) Oceanu i rozpiął szatę na skrzydlatym dębie; co prawdopodobnie w stylu przenośnym samotnego mędrca, znaczy, że szkielet ziemi unoszący się w powietrzu, okrył się rozmaitością mórz i lądów. Temu tworzeniu opierał się Ophio-neus (wąż) z swemi zastępami, ale bogowie pod dowództwem Chro-nosa, strąciwszy go w przepaść, ocalili dla siebie niebo na mieszkanie ²).

Oto główne urywki z mitologicznej kosmologii starego F e-rekidesa, w której rozmaite siły przyrody, jużto twórcze i dobroczynne, jużto burzące i złowrogie, zostały wcielone w postacie mitologiczne. Ale szata tych myśli i spekulacyi tak jeszcze mitologiczna, że Ferekidesa tylko do poprzedników filozofii zaliczyć można, ale żadna prawie część jego nie ma czysto filozoficznej cechy. Wyższy od niego Tal es, który choć w połowie należy już do nowego ruchu umysłowego. Z Ferekidesem spotkamy się raz jeszcze w życiu Pitagorasa, tutaj tylko dodam uwagę, że

') Archiv fiir Gcschichte der Philosophie 1888. Tom I. str. II —15.

²) Książeczką fantastyczna już dla starożytnych była mało zrozumiałą i prawdopodobnie rychło zaginęła. Początek zachował Diog. z Laert. (I. 11) * Zaę t*ev na i Xęuvoę tncttl zal X&otr i r, XO-ovir] óh 6voi<n tyevsto T7J, tntidr avzfj Zaę yijv yeyaę rhdoi (według poprawki Dielsa). Może być, że /*v/ol oznaczały fałdy kosmicznej szaty lub też strefy, na które rozpadał sie wszechświat Według charakterystyki Porfiryusza (de antr. Nymph. c. 31), który żył przeszło 800 lat po ukazaniu się książki, a znał ją może tylko z jakiego późnego wyciągu, była w uićj mowa o przybytkach, studniach, jaskiniach, przedsionkach i bramach, przez które przechodziły dusze w rodzeniu 1 odrodzeniu się swojem. Jest bowiem Ferekid najdawniejszym wśród Greków, co wykładał wędrówkę dusz. Już Arystoteles zrobił uwagę, że jego sposób pisania jest mieszany, już to mitologic/uy, już to filozoficzny, co nie mogło wpłynąć korzystnie na jasność 1 zrozumiałość (Melapli. XIII. p. 1091).

http://rcin.org.pl