page0143

139

logia jako nauka, świadczy ten fakt, że niejaki Steinhauser *) obliczył dokładnie czas obrotu maleńkiego planety, zwanego: Mi-nerwa, a który raz na około swej osi obracać się ma w środku ziemi w ciągu 440 lat; owo to ciało miało być przyczyną magnetycznych zjawisk ziemskich, mało naówczas znanych. W r. 1822 wydał Fourier ²) dzieło, w którem wykazuje, że zmiany w temperaturze dziennej nie sięgają niżej 3 metrów w głąb ziemi, a różnica roczna nie daje się odczuć poniżej 60 metrów; wewnętrzne tedy ciepło ziemi jest pozostałością jej ciepła pierwotnego. Niedługo potem wystąpił Poisson®) z twierdzeniem, że ziemia nie oziębiała się od zewnątrz, lecz od wewnątrz wskutek tężenia mas roztopionych pod wpływem nadzwyczaj wielkiego ciśnienia; gdy zaś ziemia utraciła swoje ciepło, dostał się cały system słoneczny w okolice cieplejsze przestworza; wówczas to ziemia zaczęła się rozgrzewać z zewnątrz ku środkowi. Zaraz jednak De la Rive, Poggendorff, Naumann i Humboldt wystąpili przeciw dowolnym twierdzeniom Pois-sona, gdyż niczem udowodnić się nie da przypuszczenie, jakoby układ słoneczny przesunięty został w przestworza cieplejsze, a wprost błędne jest twierdzenie, że oziębianie się ziemi rozpoczęło się od jej jądra, a nie z zewnątrz.

Sam De la Rive, nadto Lyell, Sterry Hunt, nieco później Volger ⁴) i Mohr⁵) wskazywali jako źródło ciepła własnego ziemi już to procesy chemiczne, dokonywujące się wewnątrz ziemi, już to wpływ ciepła słonecznego, wreszcie ciśnienie niezmierne, które wewątrz ziemi panuje; atoli Pfaff poddał krytyce surow^rej ich poglądy i odrzucił je zupełnie. W czasach ostatnich rzucili Himsted, Liebenow⁶) i R. J. Strutt⁷) myśl, iż ziemia posiada

*) Steinh&user: N&here Bestimmung der Bahn des Magnets im Inneren der Erde. Gilberts Annalen 1817.

²)    Fourier: Thóorie analytique de la chaleur Paris 1822.

³)    Poisson: Thóorie mathematiąue de la chaleur. Auszug deutsch. Von den Ursachen der Temperatur des Erdballs. Poggendorffs Annalen 1836. CXV, str. 66—100.

*) Por. Pfaff: Allgemeine Geologie ais exacte Wissenschaft. Leipzig 1873, str. 12 - 25.

⁵) Mohr: Geschichte der Erde. II Aufl. Bonn 1873, str. 198.

⁸) Liebenow: Notiz tiber die Radiummenge der Erde — in Phys. Zeitschr. 1904. Bd. V, str. 625 n.

⁷) Strutt: On radium in the Earth s Crust and the Earth’s internal

http://rcin.org.pl