page0163

153

które są znakami czegoś, powiedziałby logik, i drugie, które nic nie znaczą; są stosunki czasu i przestrzeni będące wyrazem jakiegoś prawa, są inne wypadkowe, które się może nigdy nie powtórzą.

Byłoby bardzo ważnem, żeby specyalista każdego działu wiedzy sporządził listę własności nie-znamiennych, jakie rozpoznał. Chemik wykazałby nam naprzykład, że ciężar właściwy nie ma wartości dla diagnozy, że kształt krystaliczny pewnej soli nie zaw ze jest jej właściwy; że zwłaszcza barwa nie ma znaczenia, bo istnieje bardzo dużo soli białych lub bezbarwnych; że osad strącony daną substancyą nie zawsze wystarcza dla zcharakteryzowania pewnego ciała i tak dalej. Botanik także pokazałby nam, że w oznaczaniu roślin absolutny rozmiar mniej jest ważny, niż proporcye, barwa mniej ważna niż kształt, budowa pewnych narządów mniej ważna od budowy innych. Patolog powie nam, że większość symptomów chorobowych ma tylko niewielkie znaczenie, krzyki, zdenerwowanie, niepokój chorego, nawet majaczenia tak silnie działające na otoczenie jego, mniej cechują gorączkę, niż szybkość tętna, szybkość tętna mniej niż ciepłota ciała lub suchość języka i. t. d. Badanie wiedzy co chwila ukazuje nam podobieństwa faktów i styczności, które lekceważyć można, by chwycić się innych. Jeśli przejść z tego głębszego poznania przedmiotów do poznania empirycznego, do zewnętrznego postrzegania ciał, wtedy w niezmiernej liczbie spo-

http://rcin.org.pl