page0022

Jaszczurki: Krótkojęzyczne (Padalce. Śligi).

bębenkową — większość. Postać jaszczurek lub wężów. 45 gatunków, przeważnie w Ameryce; w Europie 3, u nas tylko 1.

Tab. 4 fig. 1. Źółtopuzik albo Skel-topuzik (Pseudopus apus) wielkości średniej (dł. 1 m) i kształtu wężowego, bez przednich odnóży, a zamiast tylnych krótkie kikuty (dł. 1 cm). Za mieszkuje Europę płd. wschodnią, Azję Mniejszą, oraz Afrykę płn.; przebywa w miejscach, zarosłych krzakami lub gęstą trawą; karmi się większemi owadami i myszami, jada także węże, mię dzy innemi żmije i dlatego bardzo pożyteczny. Dla człowieka zupełnie nieszkodliwy; bardzo łatwo się oswaja i daje się doskonale hodować.

Tab. 4 fig. 2. Padalec pospolity

(Anguis fragilis), nieduży (35—40 cm), kształtu wężowatego, zupełnie bez nóg. Zęby jak u heloderm (zagięte do tyłu haczykowato, z brózdą podłużną), ale bez gruczołu jadowego. Zamieszkuje całą prawie Europę, Azję zach. i Afrykę płn.; u nas wszędzie pospolity. Przebywa w lasach między kamieniami i korzeniami; lubi wygrzewać się na słońcu; karmi się głównie ślimakami i dżdżownicami; dla ludzi najzupełniej nieszkodliwy. Na zimę padalce wiercą sobie norę w ziemi i zimują gromadką po 20— 30 razem. Są żyworodne.

3 Rodzina. Śligi (Scineidae).

Przeważnie postać jaszczurek z bardzo krótkiemi nogami i grubą szyją, nie odcinającą się od głowy; -są zresztą wśród nich także gatunki z 2 nogami albo zupełnie beznogie. Fałdu bocznego nie mają. Oczy przeważnie z powiekami; błona bębenkowa zwykle zakryta łuskami.

Jest to jedna z najliczniejszych rodzin w rzędzie jaszczurek; obejmuje do 400 gatunków, głównie ze strefy zwrotnikowej; w Europie tylko parę; u nas niema żadnego. Karmią się owadami.

Tab. 4 fig. 3. Śliga lekarska (Scin-cus officinalis), nieduża jaszczurka (dł. 16 cm, z tego połowa na ogon), o wybitnych przystosowaniach do grzebania: ma głowę zakończoną śpiczasto, błonę bębenkową małą, przykrytą łuskami, nogi o 5 palcach, zazębionych z boku. Zamieszkuje Afrykę płn. i wsch.; przebywa w miejscowościach piaszczystych; umie bardzo szybko wkopywać się w piasek i poruszać się w nim równie zręcznie jak i na powierzchni ziemi; zagrzebana w piasku, łapie owady, wysuwając stamtąd tylko koniec języka. Wysuszona i utarta na proszek, miała dawniej w Europie (a * dziś ma jeszcze w Saharze) zastosowanie lecznicze (stąd nazwa).

Tab. 4 fig. 4. Gongylus plamisty

(Gongylus ocellatus), nieco mniejszy (dł. do 16 cm), ma również nogi 5-palco-we, ale palce nie są zazębione; błona bębenkowa niezakryta. Zamieszkuje kraje nadśródziemnomorskie, między innemi i w Europie; przebywa na wybrzeżach morza, w miejscowościach skalistych.

Tab. 4 fig. 5. Czołg trójpalcowy

(Seps chalcides), znacznie większy od obu poprzednich (dł. 32 — 40 cm),

0    kształcie ciała nadzwyczaj zbliżonym do wężowego; nogi malutkie (zaledwie

1    cm), trudne do zauważenia, tylne bardzo oddalone od przednich, wszystkie zaś 3-palcowe, o palcach niezazębio-nych; dolna powieka przezroczysta (przejście do gatunków bez powiek). Odznacza się bardzo zmiennem ubarwieniem (szare, zielone, miedziano-czerwone), z pięknym metalicznym połyskiem. Zamieszkuje Europę płd. (Grecję, Francję płd., Włochy, Hiszpanję). Podobny z obyczajów do padalca; żywo-rodny.

Tab. 4 fig. 6. Ablefarus węgierski

(Ablepharus pannonicus), maleńki (dł. do 10 cm), bardzo zgrabny i zwinny, na malutkich nóżkach, z długim ogonem; oczy bez powiek, ze stałą przezroczystą błoną jak u wężów. Zamieszkuje Węgry, Grecję, Rosję płd.-wsch. oraz Azję zach. Przebywa na trawiastych pagórkach; jest nadzwyczaj płochliwy; z obyczajów przypomina padalca.