page0240

230

śniowe, nie pozwala nam przedstawić sobie budowy materyi, gdyż wszystkie wrażenia bez wyjątku, jako kopie przedmiotów materyalnych są fałszywe. Powiadają nam teraz, że jesteśmy w błędzie i że wszystkie są prawdziwe: wychodzi na to samo, jakgdyby wszystkie były fałszywe. Jeśli wszystkie są prawdziwe, nie podobna zrobić międy niemi wyboru, nie można zatrzymać tylko wrażeń wzroku i dotyku, z wyłączeniem innych, by służyły nam do zbudowania teoryi mechanicznej; gdyż niemo-żliwem jest dla nas objaśnić jedne przez drugie. Jeśli są jednako prawdziwe, wszystkie mają prawo przedstawiać budowę materyi, a że pogodzić się z sobą nie dają, przeto żadna zgoła teorya wyjść nie może z tej syntezy.

Zakończmy zatem poglądem: jakąkolwiek byłaby hypoteza, wyobrażająca stosunki podobieństwa między materyą a wrażeniami naszemi, nie wolno nam tworzyć teoryi materyi z obrazów naszych wrażeń.

Oto co myślimy o materyi, w znaczeniu budowy ciał, o materyi niepoznawalnej i metafizycznej. Nie będziemy więcej mówić o niej.

Odtąd, gdy używać będziemy terminu: »materya« będzie to w zupełnie innem znaczeniu; będzie to oznaczać materyę empiryczną, taką, jaka pojawia nam się w naszych wrażeniach. A zatem rozumie się, że od tej chwili zmieniamy dziedzinę. Porzucamy świat numenalny i wstępujemy w świat zjawisk.

Określenie ducha.—Zazwyczaj dla określenia ducha przeciwstawia się koncepcyę ducha konce-

http://rcin.org.pl