page0243

239

materyalne, t. zw. monady. Każda monada posiada siłę dwojaką: percepcyi i pożądania; mocą pierwszej monada zdolna jest wyobrażać sobie świat; mocą drugiej skutecznie dąży do tego celu. Ponieważ zaś monady nie posiadają innych sił, więc jedna na drugą nie może oddziaływać, każda może tylko siebie modyfikować; ta znów modyfikacya musi się odbywać podług zasady powodu wystarczającego, czyli że zmiana każda ma swój powód w zmianie poprzedniej. Z takich to monad, które Leibniz zwie niekiedy entelechiami, duszami, powstają ciała przez uszeregowanie monad, i w ten sposób powstaje złudzenie rozciągłości. Wszelako powód tego szeregowania się monad nie w nich samych spoczywa, tylko w Bogu, gdyż monady nie mają ani drzwi, przez któreby coś z nich, jakieś działanie, wyjść mogło, ani okien, przez któreby się coś do nich (jakieś spostrzeżenie) dostać mogło. Bóg stwarzając monady, powiązał je w ciała, początkowo w stanie inwolucyi, z którego przez ewolucyę dochodzą do grup ściślejszych i tworzą ciała szczegółowe. Ponieważ każda monada może tylko siebie modyfikować, a przytem zmiany następne mają swój powód w stanie monady poprzednim, więc Bóg w chwili stworzenia monad tak uporządkował ich rozwój, iż stan rozwoju jednej monady odpowiada najdokładniej rozwojowi wszystkich monad. Tern się wyjaśnia oddziaływanie stanów duszy na stany ciała i na odwrót. Taki układ nazw^rał Leibniz: harmonia praestabilita^x).

Uczeń Leibniza Krystyan Wolf zmienił system swego mistrza o tyle, iż w miejsce percepcyi i pożądania przyznał monadom siłę przyciągania i odpychania, a przez to umożliwione byłoby oddziaływanie monad na siebie.

Za Leibnizem poszedł Roger Boscovich T. J. *). Według niego składnikami materyi są punkta proste, nierozciągłe, po-rozmieszczane na różnych miejscach przestrzeni; punkta te przyciągają się lub odpychają poprzez próżnię absolutną, która je zewsząd otacza. Dwa punkta mogłyby się odepchnąć na odległość nieskończenie wielką, ale nie mogą się przyciągać z siłą

‘) Por. Leibniz: Opera. ed. Erdmann. Systfeme nouveau de la naturę n 3, 4, 11. str. 705. n. 10 itd

*) Por. jego: Theoria philosophiae naturalis redacta ad unam legem virium in natura existentium. Yiennae 1758, Yenetiis 1763, pars I.

http://rcin.org.pl