page0254

244 Ś. DICKSTEiŃ.

Wiele rękopisów znajduje się w kopiach sporządzonych przez pannę Conseillant lub żonę Wrońskiego; wzory matematyczne w nich są pisane najczęściej przez samego Wrońskiego. Niektóre, prace, a mianowicie te, które Wroński przedstawiał Biuru długości i Towarzystwu królewskiemu w Londynie, oraz wielkie rękopisy o lokomocyi, przedstawione Radzie dróg i mostów w Paryżu, są skopiowane wytworną ręką kaligrafa, a do ostatnich dodane wspaniałe tablice rysunków, kreślonych przez specyalistę.

Nie wszystkie rękopisy Wrońskiego są pracami gotowemi do druku, nie wszystkie mają równą dla badacza wartość. Jedne są autografami dzieł, wydanych za życia Wrońskiego lub ogłoszonych drukiem po jego śmierci; te służyć mogą do sprawdzania tekstów i badania waryantów. Wiele pomiędzy rękopisami znajduje się fragmentów prac nieukończo-nych, wiele szkiców pierwszego rzutu do rękopisów następnych, poruszających wielokrotnie jeden i ten sam temat. Znajdujemy obszerne notaty, jakie zapisywał Wroński dla użytku własnego przy studyowa-niu różnych nauk; dalej konspekty i programy do różnych wykładów, jakie prowadził; bruliony obliczeń, spostrzeżeń, rachunków, rozmaite tablice i t. d. Nie wszystko to oczywiście było przeznaczone do druku i nie wszystko daje się należycie skatalogować. Mimo to nie pomijaliśmy, o ile to było możliwem, rzeczy najmniejszej wagi, by katalog rękopisów uczynić możliwie zupełnym.

Do najważniejszych rękopisów zaliczamy te, które już to dają klucz do zrozumienia rozwoju twórczości Wrońskiego, już to odsłaniają nam bliżej ważniejsze z jego pomysłów naukowych i filozoficznych. Należą tu z dziedziny matematyki: rękopis rozprawy, przedstawionej w r. 1810 Akademii paryskiej, o której piszemy obszernie w Części I-ej (str. 32 i nast.); rękopisy z dziedziny rachunku prawdopodobieństwa oraz rozmaite szkice, przy pomocy których odkryć można drogę, na jakiej dochodził Wroński do wielu twierdzeń, podanych bez dowodu w swych pismach drukowanych. Z dziedziny astronomii i fizyki za najważniejsze poczytujemy: rękopisy obszerne traktatów mechaniki niebieskiej i prac przedstawionych Biuru długości i Towarzystwu królewskiemu w Londynie, przy pomocy których będzie można zbadać całkowity system, którego fragmenty ogłosił Wroński w „Prolegomenach^u i „Reformie wiedzy ludzkiej^u; obszerne rękopisy, odnoszące się do teoryi narzędzi mierniczych; oraz wielkie traktaty o lokomocyi, w których znajdują się nie tylko szczegółowo opracowane zasady nowej, przez Wrońskiego proponowanej, gałęzi mechaniki praktycznej , ale i wyjaśnienia oryginalnych poglądów jego w dziedzinie fizyki i chemii. Wreszcie niektóre większe rękopisy treści filozoficznej (jak np. Crćation absolue,

http://rcin.org.pl