page0027

WROŃSKIEGO ŻYCIE I PRACE.

„Tableau de l’art de la guerre, terrestre et m a r i t i m e“, odnoszącym się do każdego rodzaju wojny, do narzędzi wojennych, fortyfikacyj i t. d.

⁷) Słowa tekstu wyjęte z programu w „Reforme du savoir“, II, str. XXII.

⁸) Wroński był prawdopodobnie pierwszym z Polaków, którzy zgłębili filozofie niemiecka i na jej podstawie usiłowali samodzielnie pójść dalej. Te prace Wrońskiego pozostały w owym czasie nieznane w kraju; żywotne zadania chwili odwracały uwagę umysłów od abstrakcyjnych badań filozoficznych. I w samej Francyi filozofia niemiecka zaledwie znaną była. Pojawiały się wprawdzie artykuły o filozofii Kanta w czasopiśmie: „Magasin encyclopediąue ou journal des Sciences, des lettres et des arts (—później „Annales Encyclopćdiąues⁴⁴), w r. 1796 i latach następnych (patrz: Joyau, De 1’introduction en France de la philosophie de Kant, „Revue philosophique“, 1893 Nr. 7, str. 85—86), i wydana była oddzielnie praca V i ller s a: „La Philosophie de Kant“. Lecz to wszystko było niewystarczające i nie wzbudziło zamiłowania do niełatwej nauki filozoficznej. Widzieliśmy, że usiłowania Wrońskiego na razie pozostały także bez wpływu. Historycy filozofii francuskiej zapomnieli nawet zupełnie o pracy Wrońskiego.

Niezbytecznie może będzie zaznaczyć różnicę poglądów na znaczenie filozofii Kanta dwóch naszych matematyków Wrońskiego i Śniadeckiego, nie wchodząc w tem miejscu w ściślejszy rozbiór tego przedmiotu.

⁹) O tem swojem odkryciu, które nazywa „odkryciem absolutu¹⁴, tak mówi Wroński w swojej » Reformo du savoir« (str. XXV): „Kwestye matematyczne, jakkolwiek trudne bez wątpienia, stanowiły dla niego przedmiot dodatkowy, pewien rodzaj rozrywki wśród wysokich poszukiwań filozoficznych. Już w r. 1803 dotarł nietylko do pierwszych zasad nauk matematycznych i fizycznych, jakiemi się wówczas zajmował, lecz przedewszystkiem do pierwszej zasady filozofii — bo trzeba to wprost wypowiedzieć — do istoty absolutu⁴⁴.

W »Prolegomenes du Messianisme* str. 251 wspomina Wroński, że zasadę pierwszą nazywał w dziele swem pierwszem »ostatnią«, ponieważ szedł do niej drogą odwrotną, t. j. analityczną.

¹⁰) Twierdzi Wroński, (Prológomónes) (str. 252 — 253), że gdy ogłaszał swoje dzieło o filozofii krytycznej (w r. 1803), był już w posiadaniu znacznej części podstaw swej reformy mechaniki niebieskiej. W formie przykładu »prawo najwyższe* mechaniki niebieskiej tam podał.

Powiemy o tem na właściwem miejscu.

Wroński

http://rcin.org.pl