page0321

313

Rossyja

obojga; z tych w Rossyi właściwej 59,500,000; w król. Polskiem 5,000,000; w W. Ks. Finlandzkiem 1,500,000 (razem w Europie 66,000,000); w Sy-beryi 4,000,000, w kraju Kaukazkim 3,000,000 (razem w Azyi 7,000,000); w Rossyi amerykańskiej 60,000 głów płci obojga. Ludność cesarstwa pod względem pochodzenia, języka, religii, tudzież sposobu życia, zatrudnień i stopnia oświaty, jest nadzwyczaj rozmaitą. Składa się ona ze szczepu słowiańskiego (około 58 milijonów czyli ⁴/₅) i plemion niesłowiańskich (V₅) z których jedne są pierwotne, drugie napływowa. Do szczepu słowiańskiego nąleżą: 1) Wielkorossyjanie, 9) Białorusini, 3) Małorusini, 4) Ruśniaey, 5) Kozacy i 6) Polacy. Wielkorossyjanie (około 38 milijonów) mieszkają głównie w środkowych gubernijach, nad górną Wołgą i Oką,tudzież w^r gubernijach północnych i wschodnich; Białorusini (około 3 milijonów) w gubernii Witebskiej, Mohylew-skiej, Mińskiej i poczęści w Smoleńskiej; Małorusini (około 10 mil) w gub. Czernihowskiej, Pułtawskiej, Kijowskiej, Charkowskiej, poczęści Kurskiej, Woroneżskiej, Ekaterynosławskiej i Chersońskiej; Kozacy pod względem miejscowości, dzielą się na Dońskich, Azowskich, Czarnomorskich, Grebieńskich, Astrachańskich, Uralskich i Syberyjskich; z tych Azowscy i Czarnomorscy są pochodzenia małoruskiego, wszyscy zaś inni wielkorossyjskiego; liczba mieszkańców w ziemiach wojska Kozaków wynosi około 1,500,000 głów; Ruśniaey albo Rusini stanowią główną massę ludności w gubernii W ołyńskiej i Podolskiej (w ziemiach dawnej Rusi Czerwonej); Polacy głównie w Królestwie Polskiem, tudzież w gubernijach zachodnich, białoruskich, litewskich, Kijowskiej, Wołyńskiej i Podolskiej; liczba ich wynosi przeszło 7 milijonów.— Ludy niesłowiańskie. Z tych do pierwotnych mieszkańców cesarstwa należą pokolenia: 1) Litewsko-Lotewskie, 2) Fińskie, 3) Samojedzkie, 4) Turecko-Tatarskie, 5) Kaukazluch ludów, 6) Mongoło-Manżurskie i 7) Wschodniej Syberyi i Ameryki (Eskimoskie). Pokolenie Litewsko-Lotewskie zajmuje kraje nad dolną Dźwiną zachodnią i Niemnem; w gubernii Grodzieńskiej i Wileńskiej zmieszane z Polakami; w Kowieńskiej zaś i w południowej części kraju Ostzejskiego zachował sw^fą odrębność i język; do tegoż należą Samogici albo Zmujdź w gub. Kowieńskiej (tudzież w północnych powiatach gub. Augustowskiej), Korś w Kurlandyi i Łotysze w Liflandyi. P. Fińskie albo Czudzkie stanowi ludność Rossyi północnej od zatoki Botinckiej na wschód do rz. Jeniseja; dzieli się na gałęzie: a) zachodnią albo nadbałtycką, b) środkow^rą albo nadwołgską i c) wschodnią albo uralską. Gałąź nadbałtycka składa się: 1) z Finnów i Kwe-nów^T, pierwotnych mieszkańców Finlandyi, 2) Łoparzy, Lapończyków zamieszkałych na póhvyspie Kolskim, 3) Czudów, Korelów, Iźory, znanych pod imieniem Czuchońców w gub. Ołonieckiej, Nowogrodzkiej, Petersburgskiej i Pskowskiej, 4) Estów' w Estlandyi, i 5) Liwów w Liflandyi. Do nadwołgskiej gałęzi należą Czeremisi, Czuwasze, Mordwa, Wotyjacy, iPermiacy i Zyrlanie: mieszkają oni w gubernijach nad środkową Wołgą, rz. Kamą i Wyczegdą. Wschodnią albo uralską gałąź stanowią Wogule i Osty jacy: ci ostatni pod w^rzględem miejscowości, dzielą sic na Obsldch, Berezowskich i Narymskich; jest to najliczniejszy naród w Syberyi zachodniej. P. Samojedzkie mieszka na odległej północy, w krainie trzęsawisk, od ujść rz. Mezeni do Jeniseja. Samojedzi dzielą się na liemców, Kajbałów, Mutorów i Sojotów (ci ostatni mieszkają w górach Sajanskich); liczba ich wynosi około 70,000 głów. P. Turecko-Tatarskie (około 4,000,000), do którego należą: a) Tatarzy, pod względem miejscowości dzielący się na Kazańskich, Astrachanskich, Krymskich i Sybirskich; mieszkają prócz tego w gub. nadwołgskich i (w niewielkiej liczbie) w gub. środkowych