page0326

322

ska życiowe nie są wynikiem przyczyn celowych, tylko mechanicznych i ostatecznie opierają się na procesach fizyczno-chemi-cznych oraz na ruchach nieskończenie delikatnych i zawiłych cząstek najmniejszych, składająoych ciało«. Haeckel posuwa mechanizm procesów życiowych tak daleko, że prawie nie widzi różnicy żadnej między życiem komórki, a »życiem« kryształu. Wszak i kryształ rodzi się, rośnie, posiada czucie i potrafi się rozmnażać! Wprawdzie uznaje Haeckel, iż monery rosną wskutek przyswajania sobie i wchłaniania substancyi odżywczych, podczas gdy kryształ rośnie przez dokładanie z zewnątrz nowych cząstek; atoli »owa różnica da się łatwo wyjaśnić stanem odmiennym skupienia, który w kryształach jest stałym, a u plazmy płynno-stałym lub ciągliwie-płynnym. Zresztą różnica ta nie iest zasadniczą; istnieją bowiem przejścia między dokładaniem cząstek a ich wchłanianiem. Kuleczka kolloidalna, zawieszona w roztworze soli, w której się nie rozpuszcza, może rosnąć przez intussuscepcyę« (Lebenswunder str. 47). Czucie przyznawano niegdyś tylko organizmom zwierzęcym, dzisiaj, powiada Haeckel, przypisuje się je każdej substancyi żywej, a nawet kryształy nie są pozbawione czucia, gdyż w czasie krystalizowania poruszają się drobiny w kierunkach ściśle oznaczonych, i układają się według praw stałych; »muszą one oprócz tego-posiadać także i czucie, gdyż w razie przeciwnym przyciąganie się mas byłoby niemożliwe«. Żałować wypada, że mąż dla nauki tak zasłużony, jak Dr. Otto Lehmann z Karlsruhe, w swym referacie o kryształach płynnych i pozornie żywych dał się uwieść Haecklowi i sam się dopatruje podobieństwa wielkiego między kryształami wspomnianymi a monerami Haeckla ^j).

Śladami Haeckla wyjaśnia i Hanstein²) budowę i ruchy protoplazmy żywej tylko zapomocą czynników lizyko-chemi-t. I, str. 36; Generelle Morphologie der Organismen. Berlin 1866, t. I; Die Lebenswunder. Stuttgart 1901. str. 45 nastp.

^ł) Por. Yierteljahresberichte des Wiener Vereines zur Forderung des physiUalischen und cheraischen Unterrichtes. Redig. von Dr. Karl Haas. IV Heft, 1907, str. 255; Fliissige Kristalle. Leipzig 1904 Scheinbar lebende Kristalle. Esslingen 1907.

^ł) Por. J. Hanstein: Das Protoplasma ais Trager der pflanzischen und thierischen Lebensverrichtungen. Bonn 1880; Beitr&ge zur allgemeinen Morphologie der Pflanzen. Bonn 1882.

http://rcin.org.pl