page0031

— 17 —

«

skłonne są do pewnej czynności; z począlku jeszcze słabe wątłe, wzmacniają się coraz więcej. Ten rozwój i ten wzrost może wychowawca znacznie przyspieszyć i uzupełnić rozumnym wpływem.

b)    Duch także dąży do co raz większego rozwoju i czynności, najpierw więcej popędowo, później świadomie. Każda siła duchowa jest sposobną do rozwoju i udoskonalenia. A wszystko co jest sposobnem do rozwoju, jest też sposobnem do kierowania i kształcenia. Im skuteczniej i bardziej pobudzająco i im więcej stosownie do natury potrafi wychowawca na nie oddziaływać, tern doskonalej i wszechstronniej wykształcają się te siły ducha, tak że ten duch ludzki może być w przyszłem życiu odpowiednio czynnym.

c)    Wreszcie też historya wszystkich narodów stwierdza, że człowiek jest sposobnym do wychowania, a nawet najbardziej zwyrodniałe szczepy, jak dzicy Afryki okazują, że są sposobnymi do wyższej kultury.

3. Wpływ wychowawcy nie jest jednakowoż absolutnym lecz tylko relatywnym: wychowanie nie jest wszystkemo-gącem, nie może zrobić z wychowanka tego, czego pragnie, bo w swojej działalności natrafia na rozmaite zapory.

a)    .lako najważniejsza zapora występują przeciw wychowawcy indywidualne zdolności i talenta wychowanka. Co jako zdolność nie znachodzi się w dziecku, tego on nie może wykształcić; ze słabo utalentowanego chłopca trudno zrobić wielkiego uczonego. Jednakowoż każda zdolność, każda siła ciała i duszy może być pomnożoną, spotęgowaną. Dlatego powinien wychowawca dokładnie studyować indywidualność wychowanka. Z talentami i zdolnościami dziecka są ściśle złączone skłonności, one teżnormują działalność wychowawcy: musi on je uwzględniać, gdyż są najzwyklejszą oznaką powołania dziecka. Ale też zdrowie i siła, wiek i płeć są wa-żnemi zaporami działalności wychowawczej, które wymagają wszechstronncgo uwzględnienia.

b)    Obok tych więcej subjektywnych w dziecku samem znajdujących się zapór są także objektywne, które zewnątrz niego się znachodzą. Tu należy przedewszystkiem sposób życia dziecka, domowe stosunki wśród jakich wzrasta (bogactwo, ubóstwo, szczęście, nieszczęście, sumienni albo nie-

2

http://rcin.org.pl