page0336

332

zawisłą siłę życiową. To też profesor medycyny w Montpellier Barthez ¹), poddał animizm Stahla surowej krytyce, a za nim uczynili to samo Fr. Bćrard, Lordat, a także w pismach Main de Birana i Jouffroya jest widoczny wpływ szkoły z Montpellier na ich poglądy psychologiczne. Można śmiało powiedzieć, że przez cały wiek XVIII utrzymywał się w szkołach rozmaitych witalizm. Przyczyniły się do tego niemało odkrycia przyrodnicze, dokonane przez rozmaitych badaczów, jak: Leeuwen-hock (-f- 1723), Swammerdamm (f 1680), Malpighi (-f- 1694), Need-ham (f 1781), Haller (T 1777), Kasp. Wolff (f 1794), Trembley (-j- 1784), Spallanzani (T 1799).

Uczeni powyżej wymienieni zajmowali się głównie trzema problemami: prawem rozwoju zarodków, prawem regeneraćyi, oraz pochodzeniem zarodków. Przez większą część XVIII w. sądzono, że w zarodku już jest cała istota miniaturowo uformowana; przeciwnie inni dowodzili, że dopiero z rozwojem zarodka zjawiają się i wykształcają nowe części organizmu. Stąd dwie teorye: preformacyi (ewolucyi według Driescha) — i epigenezy, a każda miała obrońców. Ewolucyonistami byli Swammerdamm, Malpighi, Bonnet, Haller, Spallanzani, epige-netykami: Needham i Maupertuis, a Buffon był epigenetykiem co do powstania zarodka, ewolucyonistą zaś co do jego rozwoju. Epigenetyk Wolff przyjmował dla wyjaśnienia zjawisk życia siłę osobną, zwaną przez niego: vis essentialis.

Na progu XVIII a XIX w. szerzył J. F. Blumenbach (1752 —1840) idee witalistyczne; do sił życiowych zaliczył on: kur-czliwość, pobudliwość oraz czucie w organizmach zwierzęcych, w celu zaś wyjaśnienia cech morfologicznych przyjął siłę osobną, plastyczną, zwaną: nisus formativus. Na Blumenbachu kończy się okres dziejów witalizmu starszego. Dodać należy, że i Kant w swem dziele: Kritik der Urteilskraft nie godził się z pojmowaniem życia mechanistycznie, jednak wyraźnie nie nauczał on witalizmu.

W czasach późniejszych witalizm pozostawał zupełnie w pętach Filozofii przyrody Hegla i Schellinga. Dla poznania wartości wówczas szerzonych poglądów na życie, przytoczmy

^ł) Barthez: Nouveaux elements de la science de l’homme. Montpellier 1778.

http://rcin.org.pl