page0386

INNE KATEGORIE NAZW WŁASNYCH

ny; b) nietypowe, takie, którym w świecie realnym zazwyczaj nie nadaje się nazw, np. zwierzęta nieoswojone, rośliny, roboty, maszyny liczące; c) względnie typowe, lecz włączone w świat fantastyczny i rządzące się regułami tego świata, jak np. w powieści „Akademia Pana Kleksa" Brzechwy. Inaczej rzecz ujmując: o przynależności nazw do tego nurtu decyduje specyficzna konstrukcja świata przedstawionego. Występuje ona w baśni ludowej i literackiej, w utworach łączących elementy baśni z science fiction (np. „Bajki robotów" i „Cyberiada" Lema), powieścią heroikomiczną („Porwanie w Tiutiurlistanie" Żukrowskiego) lub powiastką filozoficzną („Saga rodu Klaptunów" Wojtyszki), w poemacie heroi-komicznym z bohaterami zwierzęcymi („Myszeidos" Krasickiego, „Balon" Kniaźnina). Pierwszym polskim utworem reprezentującym ten nurt jest poemat heroikomiczny Kmity „Spitamegeranomachia albo bitwa Pigmejów z żurawiami" (1595). Cechują go nazwy sztuczne, tworzone mechanicznie (asemantycznie), np. IPS, AS, ES, IS, SIS, V, TRIPS, Frox.

Z formalnego punktu widzenia nazewnictwo charakterystyczne dla tego nurtu „pasożytuje" na innych nurtach, szczególnie realistycznym, semantycznym i groteskowo-ludycznym. Przykładem może być powieść Żukrowskiego „Porwanie w Tiutiurlistanie". Nurt realistyczny reprezentują tu imiona niektórych bohaterów, np. Hilary, Franciszek, Marcin. Z nurtem semantycznym wiążą się zwłaszcza nazwiska kojarzące się z zawodem, np. Pytel — młynarz, Fular — krawiec, Osełka — szlifierz, Śniadanko — oberżysta. Dla celów groteskowo-ludycznych wyzyskuje autor m.in. kontrast stylistyczny imienia i nazwiska (Amilkar Osełka), żartobliwą stylizację na język obcy (hrabia Mayoneź), imiona-neologizmy (ojciec Atramenty — mnich; por. Gaudenty, Jacenty), ekspresję dźwiękową (Blablacja, Tiutiurlistan), neologizmy parodiujące autentyczne nazwy własne (Mysibrat — parodystyczne nawiązanie do wzorca dwuczłonowych imion staropolskich; Blablacja — por. Alzacja, Brabancja).

NURT PSEUDOONOMASTYCZNY

Charakterystyczną cechą tego nurtu jest użycie w funkcji identyfikacyjnej wyrazów pospolitych lub ich połączeń. Tekst literacki nadaje im status swoistej nazwy własnej.

W takiej roli mogą wystąpić wyrazy określające wiek, płeć, stopień pokrewieństwa, zawód, funkcję, zaszczytny tytuł bohatera, pełniony przezeń urząd itp. Ten typ nominacji nawiązuje do sposobu iden-

382