page0388

380

Siarczane wody — Siarczany kwas *

waniern z nich siarko w metali alkalijów i ziem i rozkładem tych ostatnich przez kwas węglany. Wszystkie wody siarczane mają to wspólnego, że pobudzają działalność skóry zewnętrznej i błon śluzowych, przyspieszają krwiobieg; wpływ ich ten jednak na organizm bardzo się zmienia, stosownie do jakości i ilości ciał innych w nich zawartych, jako tez do ich temperatury. W ogólności zalecają wody siarczane w dyskrazyjach różnego rodzaju, w chorobach chronicznych skóry, zależących na przytłumieniu jej działalności lub nieprawidłowemu z niej wydzielaniu, w chorobach błon śluzowych w skutek miejscowego osłabienia i zastoju krwiobiegu w dolnej części ciała, a szczególniej w cierpieniach hemoroidalnych. Używają wód siarczanych głównie w postaci kąpieli wszelkiego rodzaju, rzadziej, chociaż dość często, zalecają picie tych wód. Takie w-ody znajdują się w wielu miejscowościach Niemiec, u nas w Busku i Solcu. Sławniejsze źródła w innych krajach są: w Węgrzech w Mehabii i Trenczynie; we Włoszech: w Abano, Acąui i Aix; w Szwajcaryi: w Baden i Schinznach; we Francyi: w Barrege, St. Sauveur, Cauterets i Bagneres d’ Adour; w Anglii: w Harrowgate.

Siarczany kwas (S0₃) czyli witryol, jest związkiem 40 części siarki z 60 częśc. tlenu. Najważniejszy ten kw^ras bardzo rzadko znajduje się w naturze w stanie odosobnionym, lecz bardzo jest obfity w połączeniu z zasadami, jak np. gips (siarczan wapna), celestyn (siarczan stroncyjany), szpat ciężki (siarczan baryty), sól gorzka i Glauberska w wodach gorzkich, tudzież w małej ilościach w popiołach roślin w połączeniu z wapnem i magnezyją i t. d. Kwas siarczany otrzymuje się w stanie bezwodnym i wodnym. Kwas siarczany bezwodny, zwany także bezwodnikiem siarczonym, otrzymać można przepuszczając mieszaninę kwasu siarkowego i tlenu przez rurkę ogrzaną do 200 lub 300 stopni, zawierającą gąbkę platynową i zbierając produkt w rurce zgiętej w postaci litery U, oziębionej mieszaniną lodu i soli kuchennej; otrzymuje się także przez proste przepędzanie kwasu siarczonego nordhauzeńskiego, i in-nemi sposobami. Bezwndnik siarczany w temperaturze zwyczajnej jest ciałem stałem, topi się przy 25 stopniach, a wrze między 30 a 35 stóp. Para jego jest gęsta, bezbarwna, daje gęste dymy, co pochodzi od łączenia się bezwodnika z parą wodną powietrza. Kwas siarczany wodny odróżniają nordhau-zeński albo dymiący i angielski. Pierwszy otrzymuje się przez destyllacyją koperwasu żelaznego; tworzy on płyn oleisty, mocno palący, ma ciężar gatunkowy 1, 8—1, 9, szybko niszczy tkanki organiczne i składa się z kwasu siar-czanego jednowodnego (i równoważnik kwasu siarczanego i 1 rów. w'ody) i z bezwodnika siarczanego; używa się w farbierstwie do rozpuszczania indy-ga. Nierównie ważniejszy w zastosowaniach kwas siarczany angielski otrzymuje się przez utlenienie kwasu siarkawego (ob.) zapom ncą kwasu azotnego w izbach ołowianych, i odparowanie w kotłach platynowych otrzymanego płynu, będącego kwasem siarezanym bardzo rozcieńczonym wodą. Kwas ten najmocniej zgęszczony zawiera w sobie jeszcze pewną ilość wody (na 40 cz. kwasu 9 części wody), której go już pozbawić nie można. Taki kwas jest płynem oleistym nadzwyczaj higroskopicznym, zwęglającym ciała organiczne w nim zanurzone. Przy mieszaniu go z wodą dostrzegać się daje znaczne podniesienie temperatury i zmniejszenie objętości; cztery części śniegu zmię-szane z 1 częścią kwasu dają znaczne zniżenie temperatury. Kwas siarczany angielski znajduje w przemyśle najrozmaitsze zastosowanie, jak np. do otrzymywania sody i soli glauberskiej, chloru, świec stearynowych, fosforu, do oczyszczania oleju do oświetlania, do wydobywania wodoru i jako środek na-