page0396

INNE KATEGORIE NAZW WŁASNYCH

Niełatwy dla tłumacza problem stanowi dostosowanie obcej nazwy własnej do reguł słowotwórczych języka przekładu (Nowakowska-Kemp-na 1978), jak i umieszczenie jej we właściwym paradygmacie fleksyjnym (Bartmińska, Bartmiński 1978).

Nie zawsze proste jest ustalenie postaci nazw geograficznych pełniących funkcję informatywną. Davies (1989) we „Wstępie" do „Bożego igrzyska" napisał: „Nazwa stanowi najwierniejsze odbicie dominujących w danym momencie dziejów powiązań kulturowych i politycznych, oznacza to więc dla przykładu, że w rozdziale 3. będzie się mówić

0    Wratislawie, w rozdziale 20. o Breslau, a w rozdziale 23. o Wrocławiu". Następuje konfrontacja racji autora z przyzwyczajeniami i odczuciami odbiorcy, dlatego polska tłumaczka (E. Tabakowska) przyjęła polskie nazwy, np. Wrocław, również dla czasów historycznych.

W tłumaczeniach literatury współczesnej nazwy informujące o miejscu i czasie zdarzeń, pochodzeniu narodowym, regionalnym, społecznym czy środowiskowym bohaterów, które pełnią funkcję socjologiczną (por. Kosyl 1992), powinny być użyte w formie oryginalnej. Powinno także być to praktykowane w wypadku pełnienia przez nazwy funkcji ekspresywnej (ekspresja foniczna). Niekiedy pisarz, a także tłumacz, stwarzają swoistą aurę przez pozostawienie oryginalnych nazw mniejszych obiektów: ulic, dzielnic, budowli, kościołów. Nasycają utwór „innością", melodyjnością i egzotyką: Via Foria, Ponte della Morte, Ponte della Sanita, Palazzo Vescoviłe, Piazza del Duomo, Monte Tiberio; kościoły: Santa Maria Prisca, San Lorenzo de Arari, San Domenico, San Francesco, San Giovenale (Herling-Grudziński 1995).

Nazwy mogą być translokowane, tj. przeniesione na zasadzie cytatu: np. „Magnitogorsk albo rozmowa z fanem" Władysława Broniewskiego („Magnitogorsk oder das Gesprach mit Jan”; Dedecius 1989).

Do tej pory była mowa o nazwach adaptowanych, transponowanych

1    translokowanych, ale istnieją nazwy, które dla oddania sensu utworu powinny być tłumaczone, jak choćby wspomniane nazwiska-przezwiska niektórych bohaterów utworów Szekspira. Dawniej nazwy własne tłumaczono. W jednym z pierwszych tłumaczeń „Fausta" imię Faust przełożono jako Pięść, a Johann Wolfgang Goethe nazwany był fanem (transpozycja) Wilkołazem (tłumaczenie) Goethe (translokacja). W późniejszych przekładach i encyklopediach pisarz niemiecki występuje jako Johann Wolfgang Goethe.

Łatwiej jest znaleźć odpowiedniki semantyczne niż przekazać w obcym systemie językowo-kulturowym gry nazewnicze, aluzyjność nazw

392