page0401

ŚMIERTELNOŚĆ DUSZY. 399

bo dusze ich nigdy nie rozłączają się z ciałami; dusze zaś ludzkie w pewnem znaczeniu śmiertelne są, nie posiadające tego przywileju ¹). A są jednak równocześnie niezniszczalne. Podobnież wolno w Timeuszu tłumaczyć duszę » śmiertelną *, jako pewną sumę wrażeń i wstrząśnień, odbieranych przez duszę »nieśmiertelną« za pośrednictwem narządów cielesnych. Wtedy nie będzie różnicy zasadniczej między nauką jedną a drugą, bo obie części duszy >śmiertelnej*, odwaga i pożądliwość, odpowiadają parze symbolicznej rumaków, któremi rozum kieruje ²). Dochodzimy do tego samego wniosku, zastanawiając się nad istotą tej »duszy śmiertelnej*. Podobno bogowie niżsi dodali ją do > nieśmiertelnej*. Ale nie słyszymy z czego ją zrobili, co słusznie zadziwia po dokładnym opisie utworzenia ciała z kosmicznych żywiołów. Ale oprócz nich bogowie nie mieli żadnego innego materyału pod ręką, bo z ogólnej duszy świata niczego odjąć nie mogli (ona zresztą nieśmiertelna), a z samej materyi kosmicznej żadnej duszy stworzyć nie sposób. To też przestaje Platon na suchem oświadczeniu, że bogowie duszę śmiertelną, jako siedzibę przyjemności, boleści, gniewu i t. d. umieścili w ciele. Jest zatem ona tylko pewną sumą afektów, ale czy jest czemś w sobie, wolno powątpiewać. Dowiadujemy się bowiem, że dusza wyższa i rozumna (t. j. nieśmiertelna), którą bogowie otrzymali gotową od swego Ojca, z początku doznawała gwałtownych niepokojów już to od własnego ciała, które ciągle odmieniało się przez napływ i odpływ atomów, już to od przedmiotów zewnętrznych, które albo opierały się jej ruchom albo nasyłały silne, niezwykłe wrażenia ³).

Czytamy dalej, że boleść jest gwałtownem, nienaturalnem wrażeniem, doznawanem nagle i silnie⁴), że wrażenie każde dochodzi do duszy myślącej⁵), że ta siedzi w mózgu a przez szpik kości pacierzowej obcuje z śmiertelnemi koleżankami, które do niego są

*) Miejsce przytoczone cale na str. 359 przyp. 5 tego tomu.

*) Archer-Hind; »Dusza, jako taka, jest nieśmiertelna; zatem wyraz • śmiertelny* może tylko odnosić się do szczegółowego stosunku między duszą a ciałem, czyli do działania duszy za pomocą ciała*. (The Phaedo of Plato p. 31).

³)    Wyłożone to szczegółowo Tim. p. 43 b sq.

⁴)    Tim. p. 64 d.

⁶) Ibid. p. 64 b.

http://rcin.org.pl