page0426

NAZEWNICTWO OBSZARÓW POGRANICZNYCH

i w Wielkopolsce, później natomiast na Pomorzu Zachodnim, zapewne asymilując nieliczne grupy ludności przedsłowianskiej. Świadczą o tym przedslowiańskie, indoeuropejskie nazwy większych rzek, rozrzucone po całej Polsce, szczególnie licznie występujące na Pomorzu Zachodnim. Pomorze Zachodnie zostało skolonizowane przez Słowian najpóźniej, zapewne z kierunku zachodniego, tzn. od strony słowiańskich plemion zamieszkujących Pomorze Zaodrzanskie. We wczesnym średniowieczu (VII-XI w.) dzisiejsze zachodnie pogranicze Polski stało się obszarem kontaktów różnych plemion zachodniosłowiańskich, łączonych w większe organizacje plemienne i państwowe. Wykształcenie się ośrodków centralnych sprzyjało pogłębianiu się nieznacznych początkowo różnic dialektalnych, co znalazło też odbicie w słowiańskich nazwach miejscowych, zwłaszcza w ich cechach fonetycznych. Różne warunki polityczne, a szczególnie uzależnienie polityczne i podbój przez władców niemieckich ziem zamieszkanych przez plemiona słowiańskie, otworzyły drogę kolonizacji niemieckiej, sprzyjały także porzucaniu rodzimego języka przez ludność autochtoniczną. Proces ten następował szczególnie szybko na terenach słabo zasiedlonych przez Słowian (obszar Sudetów, dawnej Nowej Marchii) oraz tam, gdzie plemiona słowiańskie nie wytworzyły silnego ośrodka władzy centralnej popierającej rodzime osadnictwo i gospodarkę (np. na Pomorzu Zachodnim i częściowo na Śląsku). W ten sposób dawne pogranicze polsko-pomorskie, polsko-łużyckie i polsko--czeskie przekształcać się zaczęło w pogranicze polsko-niemieckie. Słowiańskie nazewnictwo ulegało tu początkowo adaptacji do niemieckiego systemu fonetycznego i ortograficznego, później zaś zastępowane było przez nazewnictwo niemieckie. Procesy germanizacyjne uległy nasileniu w okresie upadku państwa polskiego po rozbiorach. Odwrócenie tych tendencji nastąpiło po odrodzeniu Polski w 1918 r. — po powstaniu wielkopolskim, po plebiscycie i powstaniach zbrojnych na Śląsku, gdy część ludności niemieckiej wyjechała do Niemiec — oraz po II wojnie światowej w 1945 r., gdy przymusowo przesiedlano ludność niemiecką z Pomorza, zachodniej Wielkopolski i Śląska, a na jej miejsce przybywała ludność polska, głównie z zajętych przez ZSRR terenów przedwojennej Polski wschodniej. W ten sposób na linii Odry i Nysy Łużyckiej utworzyła się bardzo wyrazista granica etniczna niemiecko-polska. Nazwy miejscowe na nowych polskich ziemiach, rekonstruowane i nadawane przez Komisję Ustalania Nazw Miejscowych, często nawiązują do starszych słowiańskich form (np. pomorskich: Stargard Szczeciński, Połchowo i inne), czasami jednak są to nazwy nowe (tzn. chrzty), utworzone na

422