page0500

492

Rumelija — Rumiana zupa

Toli-Monastir czyli Bitolia, położone na najbardziej południowym cyplu tych ziem i rozdzieloną, została na 15 mniejszych cząstek czyli powiatów. Geografowie zachodni, nie troszcząc się bynajmniej o podziały administracyjne i militarne Turcyi, które zresztą licznym i częstym ulegają odmianom, nazywają Rumeliję czyli Romaniję jedynie starożytną Tracyją, graniczącą z Bałkanem, morzem Czarnem, Bosforem, morzem Marmara, Hellespontem, morzem Egej-skiem, Macedoniją, i obecnie z wyjątkiem terrytoryjum miejskiego Konstantynopola, większą i południową część muszirliku adryjanopolskiego, a mianowicie paszaliki: Wisa, Kirkkillissa, Czirmen i Felibe czyli Filipopol, gdy część północno-zachodnia muszirliku czyli paszalik Sofija ciągnie się miedzy Bulga-ryją i Macedoniją aż do granic Serbii. Rumelija owa stanowi główną posiadłość Turków czyli Osmanów w Europie. Porównaj: Chadżi-Halfa Rumeli and Bosna (Wiedeń, 1812), Muller’a, Albanien, Rumiti etc. (Praga, 1814).

Rum ford i, Benjamin Thompson, hrabia de), fizyk i filantrop, urodził się 1752 r. w Rumford, zwanej, obecnie Concord, w Stanach Zjednoczonych amerykańskich. Rodzice jego z Anglii pochodzący, znajdowali się w przykrem położeniu; ojciec wcześnie umarł a matKa powtórnie wyszedłszy za mąż, zostawiła młodego Jtumforda sobie samemu. Początkowe nauki odebrał Rumford od pewnego duchownego, a wiadomości fizycznych nabył w kollegijum w Cambridge. Mając lat 19 pojął za żonę bogatą wdowę, której familija podczas wojny o niezależność zupełnie zubożała. Rumford ujrzał się w konieczności schronienia się w Bostonie u Anglików, w sprawie których chwycił się za oręż. W tym czasie umarła mu żona pozostawiwszy córkę, którą on dopiero później w^r lat 20 ujrzał. Gdy Anglicy w^r r. 1776 Boston opuścili, przeniósł się do Anglii, gdzie otrzymał posadę w ministeryjuin wojny, którą w kilka lat później opuścił. PowTÓcił do Ameryki północnej, uformował mały oddział lekkiej ka-waleryi, na czele którego jako pułkownik staczał mężnie bitwy. Po zawarciu pokoju w r. 1783 zalecony przez księcia Dwóch-Mostów (późniejszego króla bawarskiego Maxymilijana) elektorów’ bawarskiemu, udał się dc Monachijum, _v gdzie wkrótce stał się duszą wszystkich przedsięwzięć, mających na celu dobro ogólne. Wpłynął na zniesienie żebractwa, założenie rękodzielni dla ubogich, upowszechnienie uprawy kartofli i zaprowadzenie pieców oszczędnych. Wsławił imię swoje nadewszystko przez wynalezienie zupy oszczędnej (zw^ranej zupą rumfordzhą), która otrzymuje się przez wygotowanie kości, krwi i innych ciał pużywnych niedrogich. Elektor bawarski w nagrodę zasług wyniósł go do godności hrabiego i mianował generał-porucznikiem. W r. 1799 wrócił do Anglii, gdzie w celach praktycznych zajął się szeregiem doświadczeń nad naturą i użytkami ciepła. Jako wiceprezes towarzystwa królewskiego naukowego w Londynie, znaczne summy temuż towarzystwu darował na nagrody za pożyteczne wynalazki. W r. 1809 pod nazwą Ropal institulion założył zakład naukowy dla rękodzielników. Po uspokojeniu się namiętności rewolucyjnych, osiadł we Francyi, gdzie doznawał względów od pierwszego konsula. W Paryżu ożenił się z wdową po Lavoisier’ze, z którą się jednak wkrótce rozłączył. Umarł w Auteuil pod Paryżem 1814 r. Oprócz licznych rozprawr rozrzuconych po czasopismach, zostawił: Metnoires sur la chaleur (Paryż, 1804 r.); Recherches sur la chaleur (1804—13); Essais et expenences po-litiąues, economiąues et philosophiąues (4 tomy; Genewa, 1799—1806). Rumfordzka zupa, Ob. Rumford.

Rumian, Ob. Rumianek.

Rumiana zupa, zwykle dawana przy większych obiadach. Jest to rosół,