page0735

Smoleńska guberniją    727

prostych ma długości 48⁴/₇, szerokości zaś 38⁴/₇ mil. Graniczy na północ i półocno-wschód z guberniją Twerską (na rozległości 44^a/₇ mil); na wschód z guberniją Moskiewską (21⁵/₇) i Kaługską (59); na południo-wschód, południe i południo-zachód, z guberniją Orłowską (28⁴/₇) i Czernihowską (4^a/₇) ; nareszcie na zachód i północo-zachód, z guberniją Mohylewską (55 ^s/₇), Witebską (22%) i Pskowską (15⁵/₇); tę ostatnią granicę stanowi bieg Dźwiny zachodniej na rozległości 6% mil. Zajmuje więc nadzwyczaj wygodne pod względem geograficznym położenie, będąc otoczoną z jednej strony bogatemi gubernijami: Orłowską, Kaługską i Twerską, a z drugiej ubogiemi Pskowską, Witebską i Mohylewską. Rozległość jej wynosi 4,869,466y₂ dziesięcin, czyli 966 mil kwadratowych. Z tych ziemi uprawnej 1,246,386 dziesięcin, łąk 263,694, pastwisk 249,795, lasów 2,251,252, zarośli 376,386 dziesięcin. Prócz tego przypada na błota 303,752, rzeki 56,952, drogi 40,541, osady 53,312 dziesięcin. Do miast należy ziemi 27,396 dziesięcin. Pod względem administracyjnym dzieli się na 12 powiatów, w których następujące miasta powiatowe: Smoleńsk, miasto gubernijalne (ob.), Bieły (mieszkańców 6,554 głów płci obojga), Doro-hobuź (8,467), Duchowszczyna (3,656), Gżatsk (4,387), Jelnia (2,916), Ju-chnow (2,701), Krasny (2,760), Porzecze (4,233), Rosław (7,359), Syczewka (4,572) i Wiażma (12,580). Pod względem topograficznym, guberniją wielką ma rozmaitość; tak, większa część powiatów Syczewskiego, Wiazemskiego, Juchnowskiego i Gżatskiego stanowi płaską równinę, która miejscami, głów^rnie w powiecie Gżatskim i Syczewskim, dla zupełnego lasów niedostatku, przedstawia nieprzerwaną nakształt gładkiej powierzchni morza płaszczyznę. Południowa część gubernii, powiaty: Krasniński, Jelniński i Rosławski, podobnież mają powierzchnię po większej części równą, gdzie niegdzie tylko poprzecinaną nizkiemi pagórków łańcuchami, idącemi zwykle w równoległym do biegu rzek kierunku. Do równin należy także większa część powiatu Bielskiego i przyległych do togoż części powiatów^r Porzeckiego i Duchowszczyńskiego. Grunt z powodu poziomego położenia, tudzież obszernych, po większej części gęstych lasów, jest tu przeważnie bagnisty, miejscami zamieniający się na ogromne, na kilka tysięcy dziesięcin ciągnące się błota. W tej miejscowości leży większa część jezior gubernii Smoleńskiej. Zamyka ją z półnoonej strony dolina rzeki Dniepru z wyniosłemi pagórkami i spadzistemi brzegami. Niezliczone poprzeczne doliny tudzież strome urwiska nadają tej krainie nadzwyczaj malowniczą postać. Środkowy i zachodni pas gubernii, powiaty: Smole iski, Dorohobużski, znaczna połowa Duchowszczyńskiego i część Porzeckiego tworzą miejscowość kamienistą, poprzecinaną przez doliny rzek i brzegami stromemi lub falowatemi wyniosłościami, które w postaci płaskich wzgórz ciągną się w kierunku rzek, niekiedy zaś w zupełnie odrębnem położeniu. Rzeki i rzeczki, guberniją skra-piające, płyną do bassenów mórz: Bałtyckiego (za pośrednictwem Dźwiny zachodniej), Czarnego (rzeki Dniepr) i Kaspijskiego (rzeki Wołga i Oka). Do Dźwiny zachodniej wpadają rzeki, z prawej strony: Mieźa (z rz. Berezą, Łu-czesą, Obszą i wpadającą do niej Biełą); z lewej, Kaspla, pod miastem Surażem do Dźwiny zachodniej wpadająca. Do Dniepru wpadają, z prawej strony: Wop’ (z rzekami do niej wpadającemi Sotnią, Otrą. Carewiczem) i Chmość; z lewej, Wiażma, Ośmia, Uża, IJstrom, Soż (z rzekami Wichrą, Wupeńką, Chmarą, Ostrem, Zernowką i t. d.), Desna (z rz. Straną, Ipucią). Do Wołgi wpada rz. Wazuza, przyjmująca do siebie rzekę Gżać, z licznemi przytokami. Do Oki uchodzą rzeki Ugra i Moskwa. Z dróg kommunikacyjnych główniejsze: Drogi bite: a) moskiewsko-warszawska, idąca przez miasta Rosław i Juchnów;