page0741

733

So 05200 — Smotrycki

Smoszewo, jezioro w wielkiem księztwie Poznańskiem, we wschodniej części powiatu Krotoszyńskiego położone.

Smotrycki (Harasim, Erazm, Daniłowicz), rektor akademii ostrogskiej ruskiej, był poprzednio podstarostą kamienieckim, a potem podskarbim przy księciu Konstantym Ostrogskim. Biegły w języku greckim, z polecenia tegoż księcia zajmował się redakcyją Biblii słowiańskiej wydanej w Ostrogu 1580 roku i na czele jej umieścił swoję przedmowę, prócz tego wydał tamże 1586 r. Kalendarz ruski. Umarł w r. 1601. — Smotrycki (Melecyjusz), syn poprzedzającego, arcybiskup połocki, sławny polemik grammatyk, jeden z naj-uczeńszych swego wieku ludzi, urodził się w Smotryczu na Podolu. Nauki odbywał w Ostrogu, pod Cyryllim Grekiem, który później był patryarchą konstantynopolitańskim. Po śmierci ojca wysłał go książę ostrogski, wojewoda kijowski, wraz ze swoim krewnym Jerzym Puzyna, w r. 1601 na akademiję jezuicką w Wilnie, gdzie przepędził lat kilka, słuchając filozofii; nie przylgnął przecież do zasad rzymsko-katolickiego Kościoła. Powróciwszy do Ostroga miał sobie poruczony dozór trzech synów małoletnich księcia Ostrogskiego. Przez śmierć tegoż pozbawiony dobroczyńcy i opiekuna, musiał przyjąć obowiązki nauczyciela domowego u młodego kniazia Sołomereckiego, z którym w r. 1610 zwiedził uniwersytety w Wrocławiu, Lipsku, Norymberdze i indziej. Powróciwszy do Litwy do Mińska, dziedzictwa kniaziów Sołomereckich, wydał w r. 1611 przeciw Unii książkę, pod zmyśloncm nazwiskiem Teofila Orthologa, p. t.: Lament., na którą chociaż jezuici i unici odpisali, wielkie na całej Rusi zrobiła wrażenie i silniej jeszcze utwierdziła w tych stronach prawosławije. Wkrótce potem Smotrycki wstąpił do zakonu Bazylijanów, gdzie w monasterze w Iwiu będąc nauczycielem tamecznej szkoły, a następnie przy kościele św. Ducha w Wilnie, napisał Słownik i Grammatykę słowiańską, tudzież poprawił przekład słowiański Psałterza i Nowego Testamentu. Połączony będąc ścisłym węzłem ze współwyznawcami, walczył piórem przeciwko Jezuitom i współrodakom tym, którzy do unii Kościoła rusko-wschodniego z zachodnim w Brześciu litewskim zawartej przystąpili. Po śmierci Leoncyjusza Karpowicza, archimandryty wileńskiego w r. 1620. wyniesiony został na tę godność. Następnie był rektorem szkoły ruskiej w Kijowie. Obrany w następnym roku przez współwyznawców na arcybiskupa połockiego i przez bawiącego podówczas w kraju patryarchę jerozolimskiego Teofana wyświęcony, zaczął sprawować biskupią władzę, zanim jeszcze od rządu nzyskał potwierdzenie. Miano go o to na sejmie pozywać. Król Zygmunt III nie uznał Smotryckiego arcybiskupem i groźne przeciw niemu wydał rozkazy, jednakże wyznawcy ruskiego nieunickiego Kościoła, obstawali przy nim, nie chcąc podlegać władzy Kuncewicza arcybiskupa unijaty. Smotrycki pełniąc obowiązki arcypasterskie, okazał wiele energii i gorliwości, rozsyłając wszędzie zdatniejszych zakonników i księży, i rozszerzając dzieła tak swoje jak innych za prawosławiem. Gdy jednakże przekonał się, że trudną jest walka i małe ztąd korzyści, zaczął przechylać się na stronę unii i tajemnie znosił się z temże duchowieństwem jeszcze za życia Józefata Kuncewicza. Po śmierci zaś tego metropolity postanowił opuścić swoich i przejść na stronę przeciwników, przez co spodziewał się najwyższą otrzymać władzę w uniackim Kościele. Przystąpienie do Kościoła rzymsko-katolickiego, kazano mu objawić przed papieżem w Rzymie. Szło więc o to jakby *3ię tam dostać mógł bez eciągnienia na siebie uwagi współwyznawców. Lecz dobra nadarzyła się do tego sposobność, gdyż właśnie wysyłali go spółwiercy do patryarchy w sprawie Kościoła. Pojechał Smo-