page0809

801

Sokrates — Sokulec

i trwałej działalności na następne pokolenia i nie zdołałby nauki filozoficzne no-wem natchnąć życiem. Jednym z najważniejszych nabytków, jaki według świadectwa Arystotelesa, filozofija zawdzięcza Sokratesowi, jest dokładne, pełne wiedzy oznaczenie pojęcia nauki i właściwej metody naukowej, dochodzenie trafnych określeń i ich wywodów przez w^rnioski. W ten sposób Sokrates był twórcą dyjalektyki i prawdopodobnie wskazywał już ogólne podstawy tej nakowej metody, którą później Arystoteles wykształcił i udoskonalił. Dziedziną do której zastosował tę umiejętną metodę myślenia, z wyłączeniem filozofii naturalnej, głównego przedmiotu pierwszych usiłowań greckiej filozofii naturalnej b^ła etyka, czyli nauka moralności. Ceni! on bardzo wysoko zdanie Chuona, umieszczone jako napis na świątyni Apollina w Delii: ,,Poznaj siebie samego”! i nieograniczone nadawał mu znaczenie. Starożytność podaje o nim powszechno świadectwo, że etykę umieścił jako drugą osobę w filozofii, jak Eschylus drugą osobę wprowadził do dyalogu w dramacie. Cycero mówi, że Sokrates filozofiję z nieba na ziemię i do mieszkań ludzkich sprowadził. Świadomość moralną, wiedzę i oświatę uznawał za główny warunek moralnego życia, który to sąd zwięźle wynurzył w zdaniu, że każdy zły człowiek jest. właściwie nieumiejętnym, gdyż nikt źle nie czyni z wiedzą i wolą. Wszędzie usiłował określić i ustalić pojęcia o słuszności i niesłuszności, o dobrem i złem. To zajęcie się kwestyjami moralno-praktycznemi jest ściśle połączone z religijnenu jego przekonaniami. Dowody o najwyższej istocie rządzącej i kierującej wszechświatem, czerpał z badania natury. Od opatrzności i dobroci najwyższej istoty wywodził także rozum ludzki. Duch ludzki, zdaniem jego, dla pochodzenia swego od boskiej istoty, jest wiecznotrwały, nieśmiertelny, a człowiek jest członkiem moralnego porządku rzeczy, znajdującego swój punkt środkowy w najwyższej wiedzy. Jakkolwiek nie uchylał się od obrzędu w religijnych swego kraju, nauczał jednak, iż prawe uczucia, zacne postępowanie najmilszą są bogom ofiarą. Porównaj Schleiermachera: Ueber den Tl erth des Sokrates ais Philosophen, w jego Philosophische und rermischte Schriften. Atei.czycy, na znak żalu że niewinnie skazali na śmierć Sokratesa, wznieśli mu w swem mieście świątynią zwaną Sokrafejon.

Sokratycy, nazywali się uczniowie i przyjaciele Sokratesa, ciągle przebywający w jego towarzystwie, celem korzystania z jego wykładu i rozmowy. Sokrates nie tworzył szkoły filozoficznej w ścisłem pojęciu, lecz zwykłe w swobodnym toku rozmowy zastanawiał się nad przedmiotami dotyczącemi etyki czyli moralności; niektórzy zaś z jego słuchaczy, przybywający doń z nabytem zkądinąd różnorodnem wykształceniem, utworzyli po jego śmierci oddzielne szkoły, które jakkolwiek odióźniające się między sobą, wspólny miały kierunek etyczny. Z tych Sokratyków jedni pominęli zupełnie stronę teoretyczną, jako to: Antistenes szkoły cynicznej i Aristippus cyrenejskiej szkoły założyciele; inni uznając także praktyczność za główny cel filozofii, usiłowali osięgnąć go przez dyjalektykę, jak Euklides założyciel szkoły Megaryjskiej. Plato, najgenialniejszy z uczniów Sokratesa, dążył do połączenia różnych żywiołów filozofii w' jeden system. Obok tych szkół Sokratycznych właściwie nazwanych, starożytni mianowali także Sokratycznemi szkoły mające z filozofija Sokratesa związek pośredni, jako to: Arystotelików i inne późniejsze szkoły greckie.

Sokulec, miasteczko w gubernii Podolskiej powiecie Kamienieckim przy ujściu Pobujanki do Uszycy. Zbudowane w obronnej górzystej miejscowości miało zameczek, zburzony podczas pierwszego na te strony najazdu tatarskiego

KNCYKLOPEDY-JA TOM XXIII.    IJ-|_