page0840

832

Sonet — Sonora

dwa ezterykroe powtórzone rymy; w dwóch zaś ostatnich tercettaeh trzy rymv po dwa razy, lub dwa rymy trzechkrotnie się powtarzają. Sonet powstał we Włoszech i tam wydoskonalił się do wykończonego kształtu sztuki. Jako pierwszy poeta, który ujął sonet, w pewne stałe formy, uważany jest Fra Guittone Arezzo w wieku XIII; później Petrarka wzniósł się w tym rodzaju do najwyższego stopnia doskonałości. We Francyi sonet od XVI wieku był z upodobaniem uprawiany, później jednak zamienił się w czczą igraszkę dowcipu i rymów. W Niemczech wprowadzony najprzód przez Weckherlin’a i Opitz’a; potem w XVII wieku zupełnie zaniechany, był z powodzeniem wznowiony przez Biirger’a; z późniejszych poetów pisali udatne sonety A. W. Schlegel, Tieck, Novalis i inni. Miedzy polskimi poetami w tym rodzaju najwyżej wzniósł się Adam Mickiewicz.

Sonnenberg (Franciszek Antoni Józef, baron), poeta niemiecki, urodził się w Munster w Westfalii 1799 roku. Od dziecinnych lat śmiała lecz nieumiar-kowana wyobraźnia wygórowała w nim nad inne władze umysłowe. W gim-nazyjum już obrawszy sobie za wzór Klopstocka Messiadę, ułożył pierwszy plan poematu epicznego: Das Weltendę, który później wydany (w Wiedniu, 1801 roku), łączył w sobie wszystkie wady olbrzymiego lecz nie-udatnego zarysu, napuszonego, nienaturalnego wysłowienia i dzikiej wyobraźni. Drugi jego poemat epiozny Donaloa, przedstawiający równie jak poprzedni zagładę świata i naśladujący Klopstocka, obok wad w planie i w wykonaniu obejmuje niektóre ustępy odznaczające się głębokością i silą pomysłów, wzniosłością obrazów i rzewnem uczuciem. Zakończył życie przez samobójstwo, rzuciwszy się z okna na ulicę, w r. 1S05.

Sonora, najdalej na północo-wschodzie leżąca i najrozleglejsza prowincyja rzeczypospolitej Mexykańskiej, do roku 1830 z Cinaloą (ob.), złączona, graniczy na wschód z Chihuahua, na południe z Cinaloą, na zachód z odnogą Kalifornijską, a na pcłnocy rzeka Rio Gila po większej części przedziela ją od pól— nocno-amerykańskiego stanu Nowego Mexyku. Ma 4,900 mil kwad. powierzchni, ludność jej wynosi około 122,000 dusz. Na gtanicy wschodniej wznoszą się centralne Kordeliery Mexyku, mające tu nazwy Sierra Verde, Sierra de Espulea, Sierra de los Mimbres, a także oznaczane nazwiskiem Sierra de Anahuac. Na północy leży płasko-wzgórze Pimeria alta, które jak przekonywa górny kierunek większej części rzek, zniża się ku południowi i przez łożyska ich na liczne równoległe sierry i wyniosłe płaszczyzny jest podziemne. Na zachodzie ciągnie się jako kant wewnętrznego płaskowzgórza, równolegle do wybrzeża, tak zwana Sierra de Sonora, której północne odłamy noszą nazwę Sierra de Nazareno i Sierra de Santa-Clara, i przez które przerzynać się muszą rzeki Mayo, Yaąui, Jose, Caborca albo San Ignacio, Santa Clara i inne, zanim dopłyną do morza tworzącego tu wiele zatok i odnóg. Przeciwnie zaś Rio de Sonora wraz z rzekami Dolores i Horeasitas wpada do wielkiego teziora Cienago de Coros. Pas nadbrzeżny równie jak kraj południowy, pomiędzy rzekami Mayo i Yaąui jest bardzo żyzny. W ogólności dobrze nawodnione, żyzne doliny i równiny idą tu wciąż naprzemian z bezpłodnemi obszarami, i stromemi w miedź obfitująeemi górami. Klimat w ogólności bardzo gorący i mimo zmienności temperatury i wiatrów, bardzo zdrowy, wyjąwszy w okolicach bagnistych Płody krajowe są: zboże, jarzyny, warzywa, bataty, melony, bawełna, piękne muły i wszelkie inne europejskie domowe i użyteczne zwierzęta, na wybrzeżach perły, w górach szlachetne kruszce, wiele piasku złotego soli i naturalnego ałunu. Mieszkańcy składają się w ^a/₅ z białych,