page0926

91S

Średni — Średniki

harmoniczną ⁵ Vl35 średnia arytmetyczna dwóch liczb jest zawsze większa od średniej geometrycznej, ta zaś jest większa od średniej harmonicznej.

Średnica (diamelrus') w kole, jestto linija prosta przechodząca przez środek a kończąca się z obu stron na jego okręgu; składa się więc z dwóch promieni. Wszystkie średnice jednego koła są sobie równe i każda dzieli koło i jego okrąg na dwie części równe, większa zaś jest od każdej cięciwy. Pojęcie średnicy geometrowie zachowali do krzywych wszystkich stopni, nazywając średnicą liniję prostą dzieląca wszystkie cięciwy pomiędzy sobą równoległe na dwie części rów ne. Niektóre linije krzywe, a mianowicie elipsa i hiperbola, mają średnie sprzężone, to jest każdej średnicy odpowiada druga, która dzieli cięciwy równoległe do pierwszej na dwie części równe; w obu tych hnijach krzywych jedna jest tyjko para średnic sprzężonych do siebie prostopadłych i te zowią osiami. Średnice sprzężone mają rozmaite własności: i tak w ellipsie i hiperboli równoległobok wystawiony na każdych dwóch średnicach sprzężonych jest równy prostokątowi wystawionemu na osiach; w ellipsie summa kw^radratów ze średnic sprzężonych jest równa summie kwadratów z osi Niektóre powierzchnie m-ją także średnice; średnicą kuli jest każda linija prosta przechodząca przez środek a kończąca się z obu stron na powierzchni kuli. W astronomii ważną jest znajomość średnicy rzeczywistej planet wrażonej zapomocą średnicy ziemi lub innej długości przyjętej za jedność. W tym celu oznacza się odległość ciała niebieskiego od ziemi i jego średnicę pozorną, czyli kąt utworzony pomiędzy linijami poprow^radzonemi z punktu dostrzegania do końcón' średnicy widzialnej ciała niebieskiego, a z tych znanych łatwo jest oznaczyć średnicę rzeczywistą ciała niebieskiego w takich jednościaoh, w jakich odległość jego od ziemi jest dana.

Średnice sprzężone ob. średnica.

Średnie jezioro, we wsi tegoż nazwiska w królestwie Polskiem, guber nii Lubelskiej, powiecie Zamojskim położone, zajmuje przestrzeni morgów 10, głębokość środkiem jego stóp 30.

Średnie-Eołymsk, miasto obwodu Jakutskiego, odległe o 77¹/, mil od miasta głównego Jakutska. Liczba mieszkańców jego wynosi 458 głów płci oboj-ha (w r. 1863).    J. Sa...

Średnie Wieki Ob. Wieki Średnie.

Średnik (semicolon), znak pisarski (_;} oznaczający przestanek dłuższy od przecinka, a krótszy od kropki, odcinający przednią część zdania od następnej.

Średniki albo Średnik, miasteczko w gub. Kowieńskiej, na granicy królestwa Polskiego, przy ujściu Dubissy do Niemna, po prawej stronie obu tych rzek położono, a ztąd nazwane Środnikami, że leży w środku długości drogi między Kownem a Jurborgiera. Starożytna ta osada litewska, znana dawniej pod nadanem jej przez Krzyżaków imieniem Bissen, przekręconem z litewskiego imienia Dubissy, istniała już podobno w wieku XII, gdyż, jak niektórzy się domyślają, wzm-anka z tego czasu podróżnika islandzkiego Snorra Sturlesohn o jakiemś miejscu na Litwie Psen, do Bisseny ma _tsię ściągać. Cóżkolwiek bądź, w wieka XIII była to już dobrze znana warownia litewska, która już dla tego, że leżała na drodze najazdów krzyżackich, już też dla tego, że pod jej ścianami tuliła się główna świątynia bogów litewskich, święte miejsce Romnowe; często była od Krzyżaków napastowaną. Zaraz po dokonaniu podboju Pruss przez zakon w roku 1283, zamek tutejszy musiał wytrzymać bezskuteczne oblężenie krzyżackie, od którego dutować poczęły wielokrotne zbrojne mnichów na Litwę najazdy. Również bezskuteczny był