page0945

Sapieha

937

zamiary, z Gosiewskim złączył się, Białogrud zdobył, nakimiec dnia 8 Czerwca 1611 roku w Moskwie życia dokonał. Nieposłuszeństwo i swawola pułków jego dały zły przykład i przyćmiły sławę tego znakomitego wojownika. Zostawił własnoręczne swoje Pamiętniki, obejmujące szczegółowe i nader ważne wiadomości tych wypraw, znajdujące się teraz w Szwecyi w Skokloster, w biblijotece hr. Brahe (Tyszkiewicz, Podróż do Szweci/i, str. 116). Djary-j:U‘Z zaś jego z tejże wojny, wydrukowany jest w przekładzie rossyjakim w Synie ojczyzny na r. 1858 Nr. 1.    F. Ud. S.

Sapieha (Paweł Jan), wojewoda wileński, hetman wielki litewski, syn poprzedzającego. z Zofi. Wejherownej. Nauki skończywszy w Brunsbergu, zawód rozpoczął rycerski pod Smoleńskiem 1633 r., w czasie wyprawy Władysława IV. Jako rotmistrz hussarski, wdzierając się na okopy pod Białą, mało życia nie utracił, wyrzucony będąc w górę miną podpaloną. Za waleczność swoją i poświęcenie, któremi zagrzewał swe chorągwie, prędko doszedł do godności buławy wielkiej. Miał przeważny udział w pamiętnych walkach pod Zborowem r. 1649, pod Berestcczkiem 1651 r. i pod Zwańc?m. Giy Szwedzi połączyli się z Moskwą, wrodzą Borusowa w 18,000 idącego na zajęcie Pińska, zmósł; Szwedów z Lublina wyparł i w⁷ Warszawie zamkniętych 1656 r. w⁷ oblężeniu trzymał dopóki Jan Kazimierz nie przybył. W szturmie ogólnym do stolicy, ranny wr nogę, zaledwie wyleczony, rozgromiwszy Szwedów⁷ pod Prosikaun, zamkniętych w tykocinskim zamku dobył szturmem i w pień wyciął. Andrzeja Chowańskiego pod Połonnem w 24,000 w^rojska w r. 1660 pogrcm.ł i garnki zajęte przez nieprzyjaciół odebrał. Litw a obronę swą on nacisku najezdników zawdzięcza dzielności Pawła Sapiehy. Umarł ten znakomity hetman w r. 1667.    n. W/. W.

Sapieha (Kazimierz Paw⁷eł Jan) najstarszy syn Pawła Jana, wojewody wuleńskiego i hetmana, był najprzód podskarbim nadwornym litewskim od 1663 do 1670 r., w⁷ojew^rodą połockim 1671 r., starostą żmujdzkim 1676 r., nakoniec w r. 1682 wojewodą wileńskim i hetmanem wielkim litewskim. Pod czterema królami w senacie powagą, w pry watnem życiu łagodnością i otwartością miał być pamiętny, jak utrzymują panegiryści domu Sapieźyńskiego. Wcale inaczej mówi o nim współczesny Otwinowski, przedstawiając jego durne i najgorsze przymioty, burzliweść charakteru i nienawiść, jaką miai u szlacnty litewskiej. Zasługam jego są, iż wyprawił swym kosztem chorągwie na kampaniją cho-cimską i ukraińską i z swego skarbu utrzymywał. Hetmanił wojsku litewskiemu na Węgrzech, Wołoszczyznie, na Budziakach, także pod Kamieńcem Podolskim. za panowania Jana III, Poseletwo do Moskwy swym kosztem odbył za Augusta II. Umarł w Grodnie 1720 roku. Znane są powszechnie smutne zatargi jego z Brzostowskim Konstantym (ob.), biskupem wileńskim, które były przyczyną nieszczęśliwej wojny domowej w Litwie i w czasie których wydał z druku dwa pisma, pod tytułem: 1) EnucleaUu nullitatis excomunicationis ra-twne praetensae demstationis ecclesiarum bonoramque Dioeresis Vilnensis pubhcafae A. D. 1695 (folio, Wilno, bez miejsca druku). 2) Manifest Bogu-i światu do powszechnej wiadomości podany (1699 r., folio). — Sapieha (Alexander Paweł), marszałek wielkiego księztwa Litewskiego, syn poprzedzającego, pan postaci pięknej, ułożenia poważnego i tak wielkiej pamięci, że kartę dzieła którą czytał, całą przywodził. W historyi, filozofii i matematyce bardzo biegły. Zajmował się temi naukami gorliwie i miał piękną bibiijotekę. W czasie rozruchów krajowych, popadł był w niełaskę dworu, odięto mu laskę wielką, lecz potem powrócono. Umarł w r. 1733. Niekture jego mowy umie-