scandjvutmp1dc01

467

dzie uprawiane, ograniczoną dostarczają ilość pożywienia, kiedy przeciwnie w Ameryce niezmierne są jeszcze obszary zdatne do zakładania nowych osad. Nie należy więc przypuszczać z niektóremi pisarzami, że Europa jeszcze drugą taką liczbę mieszkańców wyzywićby mogła, ani też utrzymywać że dawniej nierównie więcej jak dziś, była zaludniona. Prawda że Rossyja, Polska, Hiszpanija, więcej mają gruntów niż potrzeba do wyżywienia ich mieszkańców; a jeżeli ludność tych krajów nie powiększa się w miarę rozległości ziemi, nie byłoby trudno odgadnąć tego przyczyny.

Kraje umiarkowanie zimne okazują w ogólności większą płodność niż gorące lub ciepłe okolice. OdLnajdawniejszych czasów wysławiano płodność naprzykład Szweęyi (1); mówią że tam małżeństwo liczy zwykle ośmioro do dwanaściorga dzieci; wiele się ma znajdować takich co ich mają ośmnaścioro lub dwadzieścioro, a nawet liczba ta dochodzi do dwudziestu pięciu i trzydziestu, jeżeli damy wiarę tyra którzy nad tym krajem uwagi czynili. Wiemy że Iślandki wydają zwykle piętna-Ścioro do dwadzieściorga dzieci: kiedy 1707 r. zaraza wyniszczyła ludność Islandyi, król duński ogłosił dekret, który pozwalał każdej dziewicy spłodzić sześcioro dzieci, bez utraty dobrej sławy. Mówią że Islandczycy tyle okazali gorliwości w zaludnianiu swej ojczyzny, iż niedługo potem trzeba było wydać inny dekret zapobiegający przepełnia niu jej dziećmi (2).

PRZYPIS DO STRONNICY 303.

O wpływach miłości na rozum, na moralny charakter płci niewieściej; o skutkach wyniszczenia w składzie ciała ludzi.

Jeżeli jest na świecie fizyczna zasada nadać mogąca naszemu rozumowi największą do jakiej tenże jest zdolny, śmiałość i wielkość, tedy pewno tą zasadą jest nasienie (sperma) (3). Z pomiędzy wszystkich

(1) Olai Rudh. ck. Atbmtiea, Upsal. Ifi88, fol. 2.

(2^ I-onl Kaimes, Sketc/is of thenist. ofman liook I, sk. VI, p. 180.

(3) Najważniejszem więc prawidłem jest wstrzemięźliwość; nikt bowiem ni* jest zdolny posunąć' swej energii do najwyższego stopnia. Aby się przekonać, ze nie-wstrzemiężliwość skraca życie i siły jego wynizzeza, dosyć będzie zastanowić się, jak mówi Areteusz (Din tum. morbor. lib. II. cap. V.) ile to wymarnuwanie nasienia, osłabia ciała i upadla najwznioślejsze dusze, jak dalece rzezańcy są słabi, nikczemni, suiewieściali. Oszczędzone i rozprowadzone po całym ukłndzie nasienie, mówi wielki ten badacz, czyni nas mężnymi, gorącymi, czynnymi, śmiałymi i walecznymi; nasze ciało suciej stąd pokrywa sie włosem; głos więcej ma dźwięku; sposobniejsi jesteśmy do wielkich czynów, do wzniosłych myśli; śmiałość nasza wzrasta do tego stopnia, iż niczego się nie lękamy. Dodaje jeszcze tenże, że najsłabsi mężczyźni przez wstrzemięźliwość mogą dojść do tego, iż przewyższą najsilniejszych; kiedy tymczasem nąj-silniejsi mężczyzn! wyniszczają się przez zbyteczne wymarnowanie nasienia, jak najdelikatniejsza niewiasta. Ten skutek równie spostrzegać się daje na zwierzętach, które stają się zurhwałe, gwałtowne, nieugłaskane w czasie rui, a po zespoleniu wpa-dają w nieudolną lękliwość. Grecy a za niemi Rzymianie, imię boliatyra wywodzili od Aeros znaczącego miłość. Stądto mówi Wirgiliusz;

Sed non ulia m*gis vires industria firmat,

<łuam venerem et caeci stimulos ayertere amoris,

. _#    Sive boum, sive est cui gratior usus eąuorum, etc.

Georg. Ul. ver. 201 et sequ.