tpn 1 22488801

ł. krzywioki: charakterystyka fizyczna ludności ziem polskich 467

D. N. Anucziil: »0 reorpatfiH^ecKOMi. pacnpe/cfe.iemii pocTa MysKcicoro nacejenia Pocciii«. (»i!anncKH Pyccicaro Peorpaij). OóiąecTBa no OT^fejieiiiio CTaTncTHKim, tom VII, zesz. I, Petersburg 1889).

A. A. Iwanowskij: »06t. anTpono-uorapreCKOnrŁ cocraBi Hacejienia Poccin*. (»Tpy/i;li AHTpono.roi-nuecKaro OTfffe.ua*, T. XXII, Moskwa, 1904).

Mapa NI daje pojęcie ogólne o tern, jak w różnych dzielnicach Rosyi europejskiej kształtuje się wzrost mężczyzn w wieku poborowym. Właściwie jest to wzrost nie ogółu młodzieży, jeno tego odłamu, który został zaliczony do wojska (t. zw. rekrutów). Prosty rzut oka wystarcza do uwydatnienia tej prawdy zasadniczej, iż rozpatrywana cecha w swoich tak odmiennych wyrazach ilościowych kształtuje się w poszczególnych dzielnicach tego państwa bynajmniej nie w sposób przypadkowy. Istnieją tam dwa wyraźne, a niezależne wzajemnie ogniska wysokorosłości: jedno trzyma się brzegów morza Czarnego, drugie Bałtyckiego. Od tych ognisk idą obszary jak gdyby pośrednie, a występują prawidłowo zwłaszcza od strony południowej. Pośrodku ciągnie się przestrzeń, najbardziej upośledzona pod względem wzrostu, który jest tu mierny, zawarty między 1617 a 1640 mm.: rozpoczyna się ona w Królestwie Polskiem (prócz gub. Suwalskiej), idzie pasem prawie tej samej szerokości po przez całą Białoruszczy-znę, przekracza Dniepr, a dosiągłszy górnego dorzecza Donu, rozszerza się ku północy. Istnieją w tym pasie dziełnice, gdzie młodzież poborowa jest roślejsza; są inne, w których wzrost jest mierniejszy, ale obrachowane w wartości swojej średniej, różnice nie wykraczają poza 2 cm., tj. wielkość nieznaczną. Nawet na tej mapie, z konieczności niezdolnej do ujawnienia szczegółów, jako opartej na zbyt rozległych jednostkach terytoryalnych, odnajdujemy, że dzielnice te, przynajmniej w obrębie terytoryum dawnego Rzplitej Polskiej, kształtują się pozornie w zależności od stosunków etnicznych—sprawa, nad którą później zatrzymamy się szczegółowiej. Suwalszczyzna, która jest w znacznej mierze litewską, jako i gubernie kowieńska i wileńska, wyodrębniają się wyraźnie; Białoruszczyzna wyróżnia się od Małoruszczyzny także wzrostem swoim, a obie od rdzennie polskich gubernij Królestwa; Siedleckie i Lubelskie, mające częściowo ludność rusińską, tworzą w Królestwie Polskiem także obszar wyodosobniony. W pasie tym miernego wzrostu odznaczają się najniższym wzrostem właśnie rdzennie polskie obszary Królestwa Kongresowego; drugie zaś ognisko takiej mierności, acz nie tak daleko posuniętej, pojawia się dopiero za Wołgą, w pobliżu wielkiego zgięcia tej rzeki, pomiędzy żywiołami rasowymi odmiennymi. Nie dochodząc tutaj bliżej czynników, które złożyły się na ukształtowanie tego pasa miernego wzrostu wśród młodzieży poborowej, podkreślamy jedynie fakt, że ta

30*