WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH099 I

zaś jest o wiele krótszym u kobiet, które prędzej od nas płciowo dojrzewają. Podobnież i to nie jest nieprawdopodobnóm, iż zawczesne związki małżeńskie, mianowicie u ludów podbiegunowych i Buszma-nów, jak się później okaże, stawiają przeszkodę zupełnemu rozwojowi wzrostu ciała.

O miejscowych stosunkach wielkości pojedynczych oddziałów i członków ludzkiego ciała mogą nam tylko jak najliczniejsze wymiary należyte dać wyjaśnienie. Quetelet miał się przekonać, że typ ludu belgijskiego zgadza się z rozmiarami, wyprowadzonemi z porównania greckich dzieł sztuki między sobą '). W końcu pokazało się jednakże, że starożytni rzeźbiarze nie trzymali się ślepo jednego tylko pierwowzoru, oraz że i później wielcy mistrze, jak Leonardo da Vinci i Albrecht Dur er, w swych poglądach na rozmiary ciała wcale się z sobą nie zgadzali. Wreszcie, brukselski malarz będzie się zawsze w rysunku na wielkich pierwowzorach starożytności kształcił, aż mu nakoniec ich rozmiary ciała, jako jedynie prawdziwe, głęboko w pamięć się wbiją. I on najmie sobie lub odrzuci model kobiecy dla swych studyj z natury według tego, o ile on się ^zbliżać będzie lub oddalać od poszukiwanego ideału. Jeżeli zatem średnie rozmiarów pojedynczych oddziałów ciała na dziesięciu kobiecych modelach brukselskich rzeźbiarzy lub malarzy do podobnych średnich na posągach starożytnych się zbliżają, to Quetelet powinien był metyle zgodność typu belgijskiego ze starożytnym greckim ztąd wyprowadzać, jak raczćj oko brukselskich artystów podziwiać, którzy z tylu współzawodniczek do owej roli, wzrokiem pewnym natychmiast te wyróżnić i usunąć umieli, które się od owego ideału najwięcej oddalały. Wysokość głowy, uważana przez wielu artystów za jedność wymiarową, jest chwiejną w stosunku do wzrostu człowieka, który u noworodków 5,₆ razy, u 8-letniego chłopca 8,₄, u mężczyzn małego wzrostu 11,₉, średniego 12,_x, wysokich zaś 13,₂ razy jest większym od pionowej wysokości czaszki, według określenia Welcke-ra ²), tak, że ludzie wysokiego wzrostu stosunkowo najmniejszą głowę posiadają.

Rozmiary ludzkich członków dadzą się wyrazić jedynie wtedy, gdy wzrost ciała weźmiemy za jedność. Panowie Scherzer i Schwarz rozciągnęli podczas swej podróży naokoło świata na

') Anthropometrie, Bruxelles 1870; str. 86.

²) Bau und Wachsthum des Schadels str. 81.

http://rcin.org.pl