scandjvutmp19d01

404

duch czasu przytępił głęboką czułość, wdzięk uroków i moralną miłość, bez których nie udają się najwspanialsze kompozycyje?

Z tćm wszystkićm tylu klęskami wyniszczone państw o zaczynało przychodzić do siebie pod lękliwym zarządem kardynała Fleury. Usuwając burzliwe lub zuchwale genijusze, dozwalając starzćć się w długićm dzieciństwie, swemu królewskiemu wychowańcowi, poskromił on przez mądrą baczność, rozpustę z czasów poprzednich; miejsce marnotrawnej hojności i rozpasanych chuci, zajęła powściągliwość i oszczędność; szczęśliwe ale prędko zapomniane czasy! Pod trwożliwym rządem tego starca, nie przestawał wprawdzie naród mięknąć, ale ponieważ w tym miłym odpoczynku wracał w towarzystwa porządek, przeto kobićty właściwy sobie wpływ odzyskiwały. Takim był wpływ uczonćj pani Chatelet na Woltera; umiał on wtedy malować wszystko co miłość natchnąć może najtkliwszego i najdelikatniejszego w Zairze, najmocniej wzruszającego w Alzyrze, najgwałtowniejszego w Amenaidzie Tankreda, a najprostszego i najbardziój naiwnego w roli Palmiry (w Mahomecie'), i nareszcie wszystko co jest najwznioślejszego w poświęceniu macierzyńskiem w Meropie. Romanse nie były już, jak w Lesażu, żywą i dowcipną satyrą wad towarzystwa lub dziwactwa ludzi. Zastąpił go Marivaux, równie jak w swych koiucdyjach, metafizyką uczuć, raczćj subtelną przesadą umysłu, jak zajmującym obrazem serca. Crebillou syn, kreślił uszczypliwie żartobliwym, bardzo często rozwiązłćra, a zawsze dowcipnćm i lekkićm piórem, przewrotne zasady i gorszące skażenie domów i niespokojną płochość wieku. Nakoniec Prevót przypomniał owe pełne prawdziwie dobitnych charakterów pisma, odznaczające się żywą namiętnością, naśladowaniem nadobnej natury i patetycznemi obrazami. On to wprowadził rodzaj rzewliwy, tak dobrze potćm używany w Klaryssie Harlo-we Ricbardsona, którą na język francuzki przełożył (1), i w Nowej Heloizie J. J. Roussa. Poszło to ztąd, że nieczynne i miękkie życie towarzyskie zaczynało upowszechniać między kobićtami owe nerwowe czyli melaucholiczne skłonności, których żywiołem są tkliwe uczucia, wygórowana i romansowa wyobraźnia. N ie długo potćm

(i) Labo wzniosły ten romans oryginalnie jest angielski, atoli Prćvót przyswoił go Francyi, równie jak inne tegoż autora romans e.