WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH640 I

621

kroć prawie w tych samych wyrazach u rozmaitych szczepów słowiańskich, chociażby znaczną przestrzenią od siebie oddzielonych.

Wszakże rozwój cywilizacyjny zależał od wielu względów i warunków bytu. Pod tym względem przodują Słowianom nadbałtyccy (Polabscy, Pomorscy). Stosunki ich ościenne były bardzo znaczne. ■Widzieli dużo i uczyli się od innych. Handel kwitnął u nich od najdawniejszych czasów. Miejscowość nadmorska i nadrzeczna, obfitość przedmiotów, które sama przyroda wskazywała. Śledzie sprzedawali po denarze za wóz, mieli ryb co niemiara, bursztynu, drogich futer, miodu, wosku, wszystko to stanowiło bogate źródło handlu zamiennego.

Po Pomorzanach najwyższy rozwoj umysłowy widzimy na Rusk I tu kwitnął handel niezmierny. Adam Bremeński potęgę Kijowa i Nowogrodu wielk 3go z Konstantynopolem porównywa. Stosunki Piusi nieogramczały się tylko na Wschodzie, ale były i z północą i południem. Energia, stałość, siła woli wydatniejsze były u Rusinów, niż u innych szczepów. Świadczą o tóm bezstronu sędziowie, Arabowie, którzy w bardzo dalekiśj przeszłości mieli handlowe stosunki z Rusią. Świadczą o tóm i późniejsze pomniki piśmienne z X—XIII wńeku. Najsłynniejsi wieszcze, najznakomitsi kronikarze, na Rusi się zrodzili.

Czesi ze wszystkich Słowian mieli najżywszą wyobraźnię i największą bystrość umysłu. W X wieku Czesi przodowali ^owianom i stali się apostołami chrystyanizmu. Piękna ziemia czeska, w góry i bory przystrojona, oczarowywoła człowieka swoią krasą i służyła bodźcem do natchnień, do rozbudzenia wyobraźni. Czesijnieli swoich poetów^T i kronikarzy w bardzo odległych czasach.

Południowo-wschodni Słowianie słynęli rycerskością, rolnictwem i handlem. Rolnictwo ich było na wysokim stopniu rozwoju, a pszenica słowiańska była powszechnie poszukiwaną. Wiemy już jak wielką rolę odgrywał Dubrownik. Większa część Słowian południowo-wschodnich zostawała w ciągłój styczności ze Wschodem. Nawet po podbojach tureckich wpływ i znaczenie Słowian były wielkie, tak że przy dworze Sułtana uczono się po słowiańsku. Jakoż Słowianie ci i do naszych czasów, nie zważając na wielowiekową niewolę, przechowali pierwotne znamiona Słowiańszczyzny. Pieśni, podania, legendy bułgarskie i serbskie, tak samo jak białoruskie i małoruskie oraz wielkoiuskie pieśni (byliny) i dziś dostarczają najwięcej materyjałów do odzwierciedlenia pierwotnój Słowiańszczyzny. Chorwaci nad morzem Adryatyckióm siedzący trudnili się przeważnie handlem i pływali do italskich targowisk (Konst. Porfirogenet).

http://rcin.org.pl