1029

Justyna Wiktorowicz

ta wyraźnie dzieli się na pewne grupy - warstwy. W tej sytuacji również próba, która powinna mieć taką samą strukturę jak zbiorowość, powinna uwzględniać jednostki z każdej z warstwy w liczbie proporcjonalnej do liczby jednostek w warstwach populacji. Aby to osiągnąć dzielimy populację na warstwy, a następnie z każdej warstwy przy pomocy losowania bezpośredniego wybieramy określoną liczbę jednostek. Próba tym bardziej oddaje prawidłowości zachodzące w populacji, im bardziej jednorodne są wyróżnione grupy wewnątrz i im większe różnice występują między nimi. Np. przeprowadzając badanie marketingowe przedsiębiorstwo powinno wybrać konsumentów grupując („warstwując”) ich pod względem takich cech jak wiek, płeć, zawód, miejsce zamieszkania, wielkość gospodarstwa domowego, wielkość dochodu itp.

Przykład 2.5.

Właściciele pewnego koncernu międzynarodowego postanowili 100 pracowników zaprosić do odwiedzenia centrali firmy, połączonego ze zwiedzaniem Stanów Zjednoczonych. Aby nikt z pracowników z sześciu państw, w którym koncern ma oddziały, nie poczuł się pokrzywdzony, wybrano losowo pracowników każdego z oddziałów, proporcjonalnie do łącznej liczby zatrudnionych w nim osób. Ponieważ w pierwszym oddziale pracuje łącznie 600 osób, w drugim - 250, w trzecim - 670, w czwartym -125, w piątym - 1400, zaś w szóstym - 935, na wycieczkę pojechało 15 osób z pieiwszego oddziału, 7 z drugiego, 17 z trzeciego, 3 z czwartego. 35 z piątego oraz 23 pracowników szóstego oddziału. Pracownicy ci zostali wylosowani bezpośrednio przez dyrektora każdego oddziału.

Dobór wielostopniowy pozwala znacznie uprościć kompletowanie próby przy stosunkowo niskich kosztach. Stosowany jest wówczas, gdy badaną zbiorowość można podzielić kolejno na mniejsze grupy (stopnic losowania). Tworzy się więc kolejne warstwy w warstwach i losuje jednostki proporcjonalnie do liczebności poszczególnych warstw.

Przykład 2.6.

Firma doradcza prowadzi szeroko zakrojone badanie konsumentów żywności w Polsce. W tym celu wyróżnia się na początku ogólny podział konsumentów, dzieląc ich np. pod względem województw, w których aktualnie mieszkają. Następnie w każdym z województw konsumentów dzieli się w zależności od tego. w jakiej gminie zamieszkują (drugi stopień losowania). W trzecim stopniu losowania można wyróżnić dzielnice miast i sołectwa, w czwartym - w dzielnicach - ulice, w sołectwach - wsie. w piątym - ostatecznym etapie - wybieramy gospodarstwa domowe. Proporcjonalnie do liczby mieszkańców poszczególnych wyróżnionych jednostek terytorialnych losujemy odpowiednią grupę gospodarstw domowych. Operatem takiego losowania może być TERYT - rejestr podziału administracyjnego kraju.

W praktyce statystycznej znacznie rzadziej wykorzystuje się próby dobrane w sposób celowy. Dobór celowy polega na tym, że prowadzący badanie dobiera jednostki do próby świadomie, na podstawie ogólnej znajomości badanego zjawiska. Dobór ten jest zatem subiektywny, co uważa się za jego poważną wadę i ogranicza

32