118

118 Społeczeństwa arabsko-mttzułmańskie

sadzona, ale musiało to być miasto porównywalne pod względem wielkości z Kairem. Około roku 1300 liczba ta znacznie się zmniejszyła w wyniku zniszczenia systemu nawadniania w otaczających Bagdad regionach oraz wskutek podboju i zniszczenia go przez Mongołów. Kordowa w Hiszpanii również mogła być miastem podobnej wielkości. Aleppo, Damaszek i Tunis prawdopodobnie miały w XV wieku około 50-100 tysięcy ludności. W Europie Zachodniej w tym czasie nie było takiego miasta jak Kair: Florencja, Wenecja, Mediolan i Paryż miały po jakieś 100 tysięcy mieszkańców, natomiast miasta Anglii, Niderlandów, Niemiec i Europy Środkowej były jeszcze mniejsze.

Ludność miast

Bogata a zarazem dominująca część ludności miast składała się z wielkich kupców, którzy zajmowali się dostarczaniem żywności i surowców ze wsi lub prowadzili na dużych odległościach handel cennymi towarami. Stałymi przedmiotami tego handlu były wówczas tekstylia, szkło, porcelana z Chin i - co chyba najważniejsze - przyprawy korzenne. Te sprowadzano z Azji Południowej i Południowo-Wschodniej. We wcześniejszym okresie islamu przybywały one do portów Zatoki: Sirafu i Al-Basry, a później w górę Morza Czerwonego do jednego z portów egipskich, a stamtąd do Kairu, skąd rozwożono je po całym świecie śródziemnomorskim szlakami lądowymi lub morzem z portów w Da-mietcie, Rozetcie i Aleksandrii. Złoto dostarczano z Etiopii w dół Nilu i karawanami do Kairu oraz z regionów nad rzeką Niger przez Saharę do Maghrebu. Niewolników sprowadzano z Sudanu i Etiopii, a także z krajów słowiańskich.

Nie wszystek handel znajdował się w rękach muzułmańskich kupców. Handel śródziemnomorski w znacznym stopniu kontrolowały statki europejskie i europejscy kupcy, najpierw pochodzący ż Amalii, potem z Genui i Wenecji. W XV wieku zaczęły się pojawiać statki francuskie i angielskie. Kupcy w miastach muzułmańskich kontrolowali główne szlaki lądowe w Maghrebie oraz w Azji Zachodniej i Środkowej, a także szlaki Oceanu Indyjskiego, dopóki pod koniec wieku XVI Portugalczycy nie otwarli trasy wokół Przylądka Dobrej Nadziei. Ci kupcy byli w większości muzułmanami, jak na przykład Karimi, którzy przez pewien czas zdominowali handel korzenny w Egipcie. Byli również Żydzi z Bagdadu, Kairu i miast Maghrebu, związani rodzinnie i religijnie z miastami we Włoszech, Europie Północnej i w imperium bizantyjskim. Poza kupcami z większych miast istniały również ściśle ze sobą pozwiązane ugrupowania w mniejszych miejscowościach sprawujące kontrolę nad pewnymi odmianami handlu. (Th tradycja przetrwała do współczesności; w późniejszym okresie w Maghrebie takie grupy wywodziły się z wyspy Dżarba u wybrzeży tunezyjskich, z oazy Mzab na skraju pustyni i rejonu Susu w południowym Maroku.)