18

tywności enzymów biorących udział w przemianach tych składników lub zmiany w immunologicznej reakcji organizmu.

\

W większości przypadków testy biochemiczne powinny być stosowano w sposób uzasadniony, ze względu na ich wysoki koszt i potrzebę posiadania laboratorium dobrze wyposażonego pod względem technicznym. Ogólnie testy biochemiczne można podzielić na:

® oceniające stan odżywienia białkowego (tab. 7.2.4);

Tabela 7.2.4. Testy biochemiczne stosowane w ocenie stanu odżywienia białkowego wg Hryniewieckiego*

Test	Wartości wskazujące na niedożywienie
Stężenie albumin w surowicy krwi Stężenie transferyny w surowicy krwi Stężenie prcalbumin w surowicy krwi	<15 mg/dl
Stężenie białka wiążącego retinol w surowicy krwi	<3 mg/dl
Test Whiteheada (stosunek 4 aminokwasów endogennych do 6 aminokwasów egzogennych) Wskaźnik mocznik/kreatynina w moczu Wskaźnik kreatynina w moczu/wzrost Całkowita liczba limfocytów we krwi	< 2000
Test skórny opóźnionej wrażliwości	wynik ujemny

* Ocena stanu odżywienia białkowego jest utrudniona przez to, że ustrój człowieka ochrania rezerwy hlnll (białka somatyczne i narządowe, układy enzymatyczne i odpornościowe) utrzymując długo stan równowagi biochuiiil* - «y* wskaźników w płynach ustrojowych.

© oceniające stan odżywienia witaminowego (tab. 7.2.5);

Tabela 7.2.5. Testy biochemiczne stosowane w ocenie stanu odżywienia witaminowi -h wg Hryniewieckiego

Składnik	Test	Wartości wska/tii na niedobór
Witamina B,	wydalanie tiaminy z moczem transketolaza w erytrocytach	<30 j.ig/1 g krcalyi <25
Witamina B2	wydalanie ryboflawiny z moczem reduktaza glutationowa w erytrocytach	<30 j.ig/1 g kicalv >1,2
Witamina B6	wydalanie pirydoksyny z moczem	<20 Jilg/l g kicały
Witamina PP	wydalanie N’metylonikotynamidu z moczem	<0,5 pg/l g krc.tiy
Kwas pantotenowy	wydalanie kwasu pantotenowego z moczem	<200 pg/l y kicał
Witamina B!2	stężenie witaminy B,2 w surowicy krwi	< 100 pg/ml
holacyna	stężenie kwasu foliowego w surowicy krwi stężenie kwasu foliowego w erytrocytach	<3 ng/ml <150 ng/ml
Witamina (	stężenie kwasu askorbinowego w surowicy stężenie kwasu askorbinowego w leukocytach	<0,2 mg/dl * 7,0 mg/<ll
Witamina A	slę/enie relinoiu w surowicy krwi	• 10 |ig/dl
Witamina li	slę/ciiie lokofcmh w smowiey krwi	0,5 mg/dl

© oceniające stan odżywienia organizmu w składniki mineralne (tab. 7.2.6).

Tabela 7.2.6. Testy biochemiczne stosowane w ocenie stanu odżywienia wybranymi składnikami mineralnymi wg Hryniewieckiego

Składnik	Test	Wartości wskazujące na niedobór
Żelazo	stężenie transferyny we krwi wysyeenie transferyny TIBS stężenie ferytyny we krwi stężenie żelaza w surowicy krwi wysyeenie żelazem protoporfiryna w krwinkach czerwonych	<1,6 mg/dl >350 <45 mg/dl <15% <100 pg/dl
Miedź	steżenie miedzi w surowicy krwi stężenie miedzi w krwinkach obojętnochlon-nych stężenie miedzi we włosach aktywność oksydazy cytochromowej w płytkach krwi	<100 pg/dl
Cynk	stężenie cynku w surowicy krwi stężenie cynku we włosach stężenie cynku w krwinkach czerwonych wydalanie cynku z moczem	<80 mg/dl <200 |ig/g <12 mg/dl
Selen	stężenie selenu w surowicy krwi aktywność peroksydazy glutationowej w surowicy krwi	<45 j-ig/dl

© oceniające stan organizmu związany z jego gospodarką lipidów;) (np. oznaczanie zawartości cholesterolu całkowitego i triglicerydów w surowicy- krwi).

W szybkiej ocenie stanu odżywienia dużych grup osób, jaka ma miejsce najczęściej podczas badań przesiewowych prowadzonych w terenie (szkoła, przedszkole, gabinet, zakład pracy, dom badanej osoby itp.), zakres badań biochemicznych zwykłe bywa ograniczony do następujących analiz:

© oznaczenia hemoglobiny i hematokrytu — w celu wykrycia osób z niedokrwistością (ostateczna diagnoza wymaga pogłębionego badania ocenia jącego poziom żelaza, witaminy B, i folacyny w organizmie);

© oznaczenia zawartości kreatyniny w moczu oraz zawartości albumin i trans feryny w surowicy krwi — w celu potwierdzenia oceny stanu odżywienia białkowego, dokonanej na podstawie pomiarów antropometrycznych; oznaczenia zawartości cholesterolu i triglicerydów we krwi — w celu oceny gospodarki lipidowej ustroju, ze względu na znany jej związek z rozwojem niedokrwiennej choroby serca i występowaniem przedwczesnych zgonów.

Szersze omówienie testów stosowanych w biochemicznych badaniach stanu odżywienia i interpretacji wyników można znaleźć w monografii (iib sona (1993).