Fitopatologia leśna (69)

Pod względem zakresu działania są one podobne do związków miedzi

znaczają się silnym działaniem inicjalnym. Ponieważ jednak działanie to jest njl ogół krótkie, niektóre z nich są używane w postaci mieszaniny z fungicydami długotrwale działającymi, jak np. z tlenochlorkiem miedzi. Głównymi zaletami omawianej grupy fungicydów są mała toksyczność dla człowieka i zwierząt (jak. kolwiek wzbudził obawy powstający w następstwie ich stosowania metabolit zwany etylenotiomocznikiem, który ma być trujący dla organizmów stałociepk nych), oraz duża fungitoksyczność przy równocześnie nieznacznej fitotoksycz-ności. Mankozeb (kompleks etyleno-bis-dwutiokarbaminianów manganu i cym ku) jest fungicydem stosowanym przeciwko mączniakom rzekomym i innym chorobom. Działa jak inne pochodne kwasu dwutiokarbaminowego, tworzy jednak najmniej metabolitu ETU (etylenotiomocznika). Ma szerokie zastosowanie w rolnictwie, ogrodnictwie i leśnictwie (np. preparat Dithane M-45, zawierający 80% mankozebu).

Pochodne tiokarbamylu. Wiele związków tej grupy działa grzybobójczo i jest wielostronnie wykorzystywanych (leki przeciwgrzybicze dla ludzi i zwierząt, pre-paraty dla ochrony materiałów, farb itp.). Dla ochrony roślin przed chorobami największe znaczenie ma tiuram (dwusiarczek bis-N, N-dwumetylotiokar-bamylu). Jest bardzo szeroko wykorzystywany w produkcji roślinnej, w tym także w leśnictwie (np. do zaprawiania nasion drzew leśnych). Stanowi substancję aktywną preparatów do opryskiwania roślin i do zaprawiania nasion. W Polsce produkuje się szereg preparatów zawierających tiuram, z których wymienimy na-stępujące: Sadoplon 75 (75% tiuramu), Zaprawa nasienna T zawiesinowa (75% tiuramu), Zaprawa Funaben T (45% tiuram, 20% karbendazymu). Preparaty te mogą mieć znaczenie także dla leśnictwa (zaprawianie nasion drzew leśnych dla ich ochrony przed grzybami zgorzelowymi, m.in. Fusarium, Rhizoctonia solanl).

Węglowodory aromatyczne z podstawionymi atomami chloru. Z bardziej znanych należały tu preparaty: Śnieciotox (sześciochlorobenzen) i Terrafun (piędo-chloronitrobenzen), stosowane jako zaprawy nasienne lub do dezynfekcji gleby. Niestety długo zalegają w glebie i dlatego zostały wycofane z użycia.

Ftalimidy. Po wprowadzeniu do ochrony roślin przed chorobami dwutiokaf-baminianów (organicznych związków siarki) nastąpił jeden z dalszych, ważniejszych etapów rozwoju zapobiegawczych fungicydów organicznych. W 1952 r. A R. Kittieson odkrył bo¹ ftalimidami. Najbardziej (N-)trójchlorometylotio-c

Jest to bardzo dobry f grzybami (prócz mącznia a przy tym najmniej ze zi dla szczurów wynosi 15 szczególnie w ochronie pr: aequalis. Używa się go w postaci zawiesiny wodnej o koncentracji 0,2%, co jest tym godniejsze uwagi, że i jego fitotoksyczność jest maia. Można się liczyć z szerszym jego zastosowaniem także w leśnictwie. Za grupę czynną kaptanu uważa się:

CI

I

s-c-ci

I

CI

zakłócającą procesy metaboliczne, w których biorą udział enzymy i koenzymy zawierające siarkę.

Pochodne dwuchlorofenylu. Chodzi tu o fungicydy odznaczające się znaczną skutecznością w ochronie przed szarą pleśnią (Botrytis cinerea), a więc mogące być brane pod uwagę w szkółkach leśnych do zwalczania zgorzeli siewek powodowanej przez ten grzyb; szczególnie wchodzą tu w rachubę preparaty Ronilan (substancja aktywna: winchlozolina) i Rovral (substancja aktywna: iprodion).

Inne związki organiczne. Warto tu wspomnieć o kilku preparatach nienależą-cych do żadnej z dotychczas wymienionych grup fungicydów zapobiegawczych, które jednak zdobyły sobie uznanie w ochronie roślin przed chorobami. Formalina jest to 35-40% roztwór formaldehydu (HCHO) w wodzie i metanolu. Formaldehyd jest w zwykłych temperaturach bezbarwnym gazem o charakterystycznym przenikliwym zapachu. Jego przemysłowa produkcja opiera się na odwodnieniu metanolu w obecności odpowiedniego katalizatora. Jako fungicyd formalina służyła przede wszystkim do dezynfekcji (zaprawiania) nasion i gleby. Obecnie nie jest już do tego celu stosowana. Dodyna (octan n-dodecyloguanidyny) to jeden z najbardziej skutecznych fungicydów przeciwko parchowi jabłoni (Yentu-ria inaequalis), być może także przeciwko parchowi topoli (Yenturia macularis) i parchowi wierzby (Yenturia chlorospora). Działa zapobiegawczo i interwencyjnie (nawet jeszcze po wystąpieniu plam na liściach i owocach). Łatwo rozpływa się na powierzchni liści, stanowi czynny składnik szeregu preparatów, jak Syllit (65% dodyny), stosowany w koncentracji 0,03% (zapobieganie) i 0,1% (interwencja). Jest do pewnego stopnia fungicydem przejściowym od fungicydów zapobiegawczych do układowych.

Fungicydy o działaniu systemicznym

W latach siedemdziesiątych XX w. weszła do praktyki ochrony roślin przed chorobami zupełnie nowa grupa fungicydów, tzw. fungicydy systemiczne, które oznaczają nową erę w ochronie przed chorobami występującymi na roślinach. Fungicydy te mają zdolność wnikania do roślin i przemieszczania się w nich prawie bez szkody dla tkanek roślinnych. Prekursory tego typu fungicydów pojawiły się już w połowie lat pięćdziesiątych. Umożliwiły one istotne postępy w terapii roślin, mogąc też spełniać rolę preparatów zapobiegawczych. Jedną z trudności w ich stosowaniu jest stosunkowo duża łatwość, z jaką patogeniczne grzyby Jporniają się na nie, szczególnie gdy te fungicydy są wysoce selektywne.

W Polsce zarejestrowano dotychczas szereg substancji czynnych odznaczają-się układowym działaniem grzybobójczym (Bakuniak 1978), wśród nich: boksyna z grupy oksatiin oraz tiofanat metylowy, karbendazym i benomyl (ten