klsti129

152 i. Moszyński: kultura ludowa słowian

że spotykały się w starożytności w południowej Europie (gdzie jed-nak dominował typ krzywogrządzielowy), że znane były w czasach.

126 i 127. Polskie radia rylcowe. — 126. Brenno, pow. Leszno, Wielkopolska.

127. Koszelanka, pow. Wągrów, Mazowsze. Rys. autor.

przedhistorycznych i w Europie północnej, a przedewszystkiem, że dziś choć stosowane bywają w niektórych krajach Europy zachód-

128 i 129. Małoruskie radia rylcowe. — 128. Stefanin, pow. Wasylków, gub. Kijów, Ukraina, Z. S. S. R. — 129. Szpanów, pow. Równe, Wołyń (Polska). Na rysunku rylca nie uwzględniono krótkiego czopa, tkwiącego w grządzieli. — Rys. autor.

niej i środkowo-południowej, oraz Afryki i Azji, to jednak głównem ich gniazdem zdajo sie hvć JEnropa środkowo-północna, wschodnio-północna i "wschodnia.

Śród radeł rylcowych, używanych przez Słowian, wyróżniamy dwa zasadniczo różne typy zależnie od tego, czy ich rylec jest wpuszczony w grządziel, czy też odwrotnie grządziel jest przetknięta przez rylec (wzgl. przez rękojeść rylcową). W pierwszym wypadku mówimy o typie wewnątrzrylcowym (ob. np. fig. 128,129j, w drugim — o zewnątrzrylcowym (np. fig. 480t.

130. Radło ■/. rękojo:

ylcową. Buk, pow. Grudziądz. Wg modelu : tora rysował «J. Obrębski.

rządzielą: fig. 127') — na wschodniem

131. Radło z rękojeścią rylcową. Rjeka, Czarnogórze. Muscum fur Volkskunde. Wiedeń. Rys. autor.

161. FLadła iwownątrzrylcowe, w rodzaju wyobrażonego na fig. 129, znajdujemy w Chełmszczyźnie i dalej ku wschodowi, na Wołyniu oraz na Ukrainie, w postaci zaś dwurękojeściowej (przyczem obie rękojeści są zrośnięte z Mazowszu, Podlasiu i połu-dniowo-zachodniem Polesiu.

Podlaskie radło — jako że jego rysunek dostał się w ubiegłym wieku dzięki T. Łuniewskiemu do literatury naukowej — j£st błędr nie uważane za charakterystyczne dla rdzennej Polski i niesłusznie wróżnychksiąż-kach przedstawiane jako ty-~powe „radio"polskie™.— Ra^ dło wewnątrzrylcowe w ro>

'3za]irligrT^7^>^)rzedstawia się dla nas szczególnie zajmująco z tego względu, że na jego tle prawdopodobnie dokonała się pewna ważna ewolucja narzędzia. Gdy bowiem osadzony w grządzieli takiego radła rylec zastąpiono przez

¹ Ważnym tu dla nas szczegółem jest, że radła bardzo podobne do wyobrażonego na fig. 127 spotykają się także na północ od Słowiańszczyzny, w Estonji.