mas075 bmp

już choćby powodu trudno wątpić, że wyprawy powyższe nie obejmują całokształtu działań wojennych na tym obsza-- rze. Oprócz nich, organizowanych na większą skalę z Kijowa, istnieć musiały także mniejsze ekspedycje z ruskich ^dzielnic pogranicznych, na które z kolei napadali przeciwnicy Rusi. Milczenie o tym w źródłach jest całkowicie uzasadnione, wojenne bowiem wiadomości z pierwszej połowy XI w. w latopisach ograniczają się wyłącznie do wielkich _s wypraw kijowskich lub nowogrodzkich (wyjątkowo tmuto-rokańskich) oraz walk o władzę w tych dwóch głównych ośrodkach Rusi. Znajduje to swe wyjaśnienie w pochodzeniu najwcześniejszych latopisów. Historiografia lokalna na Rusi nie rozwinęła się przed wiekiem XII³⁷¹.

Na jedno jeszcze warto zwrócić uwagę. Wyjąwszy wyprawę ostatnią, źródła nie mówią o zwycięskim zakończeniu innych przedsięwzięć ruskich. Widocznie nie doszły z nich triumfalne wieści, do Kijowa. O wyprawie na Jaćwież wiemy, że zakończyła się niepowodzeniem, pozostałe mogły ewentualnie odnieść jakieś drobne korzyści. Zważywszy na znaczny wkład przygotowawczy do tego rodzaju ekspedycji, podnieść należy siłę obrony, która potrafiła przez czas jakiś nie dopuścić przeciwnika do uzyskania przynajmniej rozstrzygającego sukcesu. Możliwe to było, wobec ogromnego potencjału militarnego Rusi, jedynie przy skoordynowaniu wszystkich sił obronnych tych krajów, na które szły wyprawy, tzn. Mazowsza (z pozyskanymi przyległościami), Litwy i Jaćwieży; niewykluczona jest także pomoc innych . plemion pruskich.

j Początek wojny należy datować najpóźniej na rok 1038, ! tj. czas pierwszej znanej ze źródeł wyprawy ruskiej w te strony. Data ta poprzedza nie tylko każdą możliwą chronologię układu kijowsko-krakowskiego, ale nawet i powrót Kazimierza. Fakt ten pozwala na stwierdzenie dwóch zjawisk, dających odpowiedź na postawione przedtem zagadnienia: pieszo lub konno, co wpłynęło na wyręczanie się przezeń synem Włodzimierzem. Rzecz wobec tego charakterystyczna, że cztery ostatnie wyprawy prowadzone osobiście przez Jarosława dotyczą właśnie wojny z Miecławem. Nb. wywód N. N. lljina potwierdzałby użycie łodzi takie podczas wyprawy z 1047 r.

sil D. S. Lichaóev, Ktoskie letopttł, cz. IIL

ISO

1)    Skoro porozumienie Jarosława z Kazimierzem było poprzedzone toczącą się już wojną między nim a Miecławem, to właśnie owa wojna stanowiła polityczne podłoże dlazawarciaukładu.

unien	aożl:	iwiło Mi	ecła w<	owi	jakąkolwiek
powa	żnie	jszą dzia	łalnoś	ć w	Polsce, zmie-
rzają	cą di	o przywr.	ocenia	pai	istwa polskie-
go i i	atwo	rżenia w	^r nim i	wła	snej dynastii,
w okr	esie	między p	ierwsz	ymi	i jego posunię-
ciami	na 2	:iemi wie	lkopol	ski	ej a powrotem
Kazii	nier	za.

2)    Właśnie zaangażowanie w tej wojnie

Wiemy nadto, że w wojnie tej uczestniczyły przeciw Rusi niektóre plemiona bałtyckie. Z kolei pozostaje zastanowić się nad genezą i charakterem owego konfliktu.

Hipoteza bałtycka rozpowszechniła się w nauce w ujęciu Henryka Łowmiańskiego (wariant I). W swoim czasie zakwestionowałem dwa podstawowe założenia .tego uczonego: 1) pojęcie „pogańskiego bloku plemiennego”, obejmujące Pomorze, Mazowsze, Prusy i Litwę oraz 2) zaczepność tego bloku, w stosunku do Rusi; w zamian wysunąłem inne ujęcie (wariant II) tej hipotezy. Ponawiając ówczesną swą argumentację, chciałbym ją zarazem rozszerzyć i uzupełnić.

Pierwszym mylnym założeniem pracy Łowmiańskiego jest postawienie znaku równości między ustrojem Mazowsza TPomorza z jednej, a plemion bałtyckich z drugiej strony, _i ..przeciwstawienie tej całości jako „bloku plemiennego” Rusi i Polsce, ^6j^ym w'spÓl]f[re"yakó^ „blok państwowy”. Państwo Miecława było monarchią wczesnofeudalną, dziedziczącą ustrój państwowy po monarchii piastowskiej, której integralną część stanowiło Mazowsze od przeszło stu lat. Nie sposób przypuścić, aby procesy spółeczno-ustrojowe, kształtujące przez ten czas oblicze całego państwa polskiego, mogły pominąć tę dzielnicę. Nie da się też stwierdzić, aby Mazowsze w drugiej ćwierci XI w. odróżniało się w czymkolwiek poważniej od innych dzielnic polskich. Zewnętrznym, najłatwiej uchwytnym źródłowo wyrazem tego stanu rzeczy była władza monarchiczna Miecława, która nie mogła mieć innego charakteru ani wypływać z jakich-- kolwiek innych przesłanek niż władza dzierżona uprzednio w całym państwie polskim przez Bolesława I lub Miesz-

151